Ay'ın astronomik künyesi;

Konumu; Dünyamızın uydusu.

Kendi çevresinde dönüş süresi; 27,3 gün

Dünya'nın etrafında dönüş süresi; 27,3 gün (yeniay ve dolunay evreleri 29,5 gün)

Sideral Zodyakta günlük ilerleme hızı; 2 saate 1 derece.   

Bir burçta kalış süresi; yaklaşık 2,5 gün.

Geri gitme süresi; Ay geri gitmez [1]

Dünya'nın uydusu Ay bize en yakın gök cismidir. Gökyüzünde en hızlı Ay hareket ettiğinden fazlarına göre şekli de durmadan değişir. Yen ay fazında karanlıkta kaldığından görülmez. Hilal fazında incecik bir şekilde belirir. İlk dördün fazında yarım ay şeklini alır. Dolunay fazında ise tüm ihtişamıyla gökyüzünde parlar. Zirve konumundan sonra eksilmeye başlar. Önce son dördün ardından da çürüyen ay fazları ile yaklaşık bir aylık döngüsünü tamamlar. Ay'ın kendi ve Dünya'nın etrafında dönüş süresi birbirine eş olduğundan, dünyadan bakıldığında Ay'ın hep aynı yüzü görünür diğer karanlıkta kalan yüzü görünmez. Ayın enlemsel ve boylamsal sallantılarının haricinde bir de günlük sallantısı vardır. Bütün bu sallantılar sonucu Ay yüzeyinin toplam %59 lık kısmını görürüz. Geri kalan %41 lik kısım görüş alanımız dışında kalır. Bu karanlık bölge ile ilgili çok fazla kuram vardır (2) Ay yaklaşık 4,6 milyar yaşındadır, Dünya da öyle...

Dünya, Ayı kendine çektiği gibi Ay da Dünyayı kendi kütlesi ile orantılı olarak çeker. Bu karşılıklı çekim okyanuslardaki suların gelgit hareketine neden olur. En yüksek gelgit etkisi yeniay (Ay-Güneş 0 derece kavuşum açı) ve dolunay (Ay-Güneş 180 derece karşıt açı) evrelerinde gerçekleşir. Gelgit etkisinin en aza indiği konum ise ilk ve son dördün (Ay-Güneş 90 derece kare açı) evreleridir. Yeryüzü sularının kabarıp alçalmasında etkili olan tek cisim Ay değildir, Güneş'in de rolü vardır. Ancak Ay, Dünya'ya daha yakın olduğundan etkisi daha yoğun hissedilir. Gelgitler Dünya'nın dönme hızını yavaşlatır. Astronomi profesörü Neil F.Comins, Ay olmazsa Dünya günün sekiz saat süreceğini söyler. Ay, Güneşten gelen ışınları dünyaya yansıtır. Gerçekte zayıf bir yansıtıcıdır zira Güneşten gelen ışınların sadece %7 sini yansıtır. Ay ışığı yeryüzüne 1.25 saniyede ulaşır. Ayda atmosfer yoktur. Bu nedenle gökyüzü zifiri karanlıktır. Ayda gündüz vakti bile Güneş tepede koyu bir karanlık içinde görünür. Gündüz vakti Ay'ın yüzey sıcaklığı 135 derece iken, karanlık yüzeyin sıcaklığı -150 dereceye kadar düşer. Sadece kayalardan oluşan Ay'ın atmosferi olmadığından sıkça meteorların bombardımanına uğrar. Ay'da demir elementi bulunmadığından manyetik alandan yoksun olduğunu savunan görüşlerin yanı sıra Ay'ın görünmeyen yüzünde mıknasiyet olduğunu savunan görüşler de vardır. Astronom Jacques Laskar Ay olmazsa Dünyanın devrileceğini söyler. Belki de Ay'ın dünyamızı sabitleyici bir işlevi vardır! Güneş sistemindeki uyduların çoğu bağlı bulundukları gezegenin ekvator düzleminde dönerken sadece Ay, Dünyanın Güneş etrafındaki yörünge düzleminde döner. Sistem içinde hiç bir gezegenin uydusu kütlesel ve hacimsel olarak karşılaştırıldığında Ay kadar büyük değildir. Dünya gibi küçük bir gezegenin nasıl olup da Ay gibi büyük bir uyduya sahip olduğu henüz tam olarak açıklanabilmiş değildir.

Ayın oluşumu ile ilgili teoriler;

a) İleri sürülen bir teoriye göre Dünya tek bir cisimken bilinmeyen bir sebepten ötürü ikiye bölünür ve Ay meydana gelir. Sonradan Dünya ve Ay'ın hiç bir zaman tek cisim olmadığı ispatlanınca bu teori geçersiz kalmıştır.

b) Bir diğer teoriye göre Dünya ve Ay ayrı ayrı fakat aynı toz ve gaz bulutundan meydana gelmiştir. Şayet böyleyse nasıl olup da demirin sadece Dünya'da kaldığı, Ay' da bulunmadığı gerekçesiyle bu teori de çökmüştür.

c) Bir başka teoriye göre Dünya ve Ay birbirinden ayrı olarak farklı girdaplardan oluşmuştur. Ayrı bir dünya olan Ay, sonradan Dünya'nın çekim gücüne yakalanarak uydu olmuştur. Güneş'e yakın gezegenlerde çok miktarda demir bulunması Ay'ın ise sadece kayalardan oluşması nedeniyle bu teoride kabul görmemiştir (3)

Özetleyecek olursak Ay ve Dünya'nın eş zamanlı oluştuğu yani bir "çift gezegen" olduğu görüşünden tutun, Ay'ın Güneş sisteminden bile çok daha yaşlı olduğunu savunan görüşe, Ay'ın görünmeyen arka yüzündeki büyük çıkıntının ne olduğundan, bu çıkıntıyı ayakta tutan desteğin ne olduğuna kadar uzanan çok farklı görüşler vardır. Bir o kadar da cevap bulamayan sorular...  

Yoksa Ay yapay bir uydu mu! Dünya ile diğer gezegenler arası geliş-gidişi sağlayan bir ara istasyon mu! Mikhail Vassine & Alaxandre Shcherbakov'un bu konudaki sorusu oldukça ilginçtir;

"Ay milyarlarca yıl önce fırlatılmış bir süper uydu mu? Dünya dışı bir uygarlığa ait olan uzaysal bir Nuh'un gemisi mi? Devasa bir konserve kutusuna kapatılmaya müstahak bir toplum mu?"

Astro-fizik bölümünden İrvin Shapiro ise bambaşka bir şey söyler;

"Ay için en iyi açıklama, onun gözlemsel bir hata olduğudur, Ay aslında yok!"

(1) Aslında hiç bir gök cismi geri gitmez sadece belirli zamanlarda Dünya'dan gözlemlendiğinde öyle görünür. Geri gitme (retro) hareketinin ne olduğu ile ilgili sitemizin astronomi ve astroloji bölümlerinde fazlasıyla aydınlatıcı bilgi mevcuttur, dileyen bu yazılara bakabilir.

(2) Ayın karanlık yüzü ile ilgili astrolojik açıklama ilerleyen bölümlerde anlatılacaktır.

(3) Bilimsel araştırmalar hız kesmeden ilerlediğinden bugün kabul gören teorilerin yerini yarın yenileri alabilmektedir. Bu nedenle derlenen bu bilgiler şimdiki zaman ve bilgi donanımızla sınırlı olup, kesin gerçeklik iddiası taşımaz.  

Kaynakça;

1) Patrick Moore - Gezegenler Kılavuzu

2) Yalçın İnan - Kozmos'tan Kuantum'a

3) Christopher Knight & Alan Butler - Ay'ı Kimler Yaptı?