Avcı (Orion) Takımyıldız Ailesi toplam 5 takımyıldızdan oluşur. Adları;1) Avcı (Orion) Takımyıldızı,2) Büyük Köpek (Canis Majör),3) Küçük Köpek (Canis Minör),4) Tek Boynuzlu (Monoceros),5) Tavşan (Lepus)

Avcı (Orion) Takımyıldızı

Yunan gök bilimci Ptolemy tarafından 2.yüzyılda listelenen 48 takımyıldız içinde 26. sıradaki en büyük takımyıldızdır. En eski ve en parlak takımyıldızlardan biri olan Avcı (Orion) takımyıldızı Yunan mitolojisinde bir elinde büyük bir kalkan, diğer elinde yükseğe kaldırdığı bir sopa tutan efsanevi bir avcıyı temsil eder (1) Gökyüzünde 594 derece karelik bir alanı kaplayan 15 ekvatoral yıldızdan biridir. Kuzey yarımkürenin ilk çeyreğinde yer alır. +85 derece ile –75 derece arasındaki enlemlerde görülebilir. Güney yarımküreden Orion takımyıldızı baş aşağı görünür. Gece gökyüzünde kasım ayından şubat ayına kadar açıkça görülebilir.

Avcı takımyıldızı gece gökyüzünde en parlak 10 yıldızdan ikisini bünyesinde ihtiva eder. Biri “Rigel” diğeri ise “Betelgeuse” dir. IAU tarafından kabul edilen üç harfli kısaltılmış adı “Ori” dir. Orion Takımyıldızı aynı zamanda Dünyamıza en yakın yıldız oluşum bölgesine ev sahipliği yapar. Bilinen gezegenleri olan 7 yıldızı vardır. Resmi olarak adlandırılan 10 yıldıza sahiptir. Adları; Alnilam, Alnitak, Bellatrix, Betelgeuse, Hatysa, Meissa, Mintaka, Rigel, Saiph ve Tabit’tir.

Ana Yıldızları:

Beta Orionis : geleneksel adı “Rigel” dir. Arapça adı “Ayak” anlamına gelir. Avcı figürünün sol ayağını işaretler. Takımyıldızın en parlak yıldızıdır. Aynı zamanda gökyüzündeki en parlak 6.yıldızdır. Ayrıca 19 Orionis olarak da geçer. Üçlü yıldız sistemine ait Rigel mavi renkli, değişken ve süper dev bir yıldızdır. Çok parlak bir yıldız olduğundan yeryüzünden çıplak gözle rahatlıkla görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 0.12

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -6.75

Dünyaya uzaklığı:772.51 ışık yılı

Alpha Orionis: geleneksel adı “Betelgeuse” dir. Arapça adı “Sağ omuz” anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak 2.yıldızıdır. Aynı zamanda gökyüzündeki en parlak 10.yıldızdır. Ayrıca 58 Orionis olarak da geçer. Çoklu yıldız sistemine ait, kırmızı renkli, cepheid değişkeni ve süper dev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçasıdır. Muazzam kütlesi nedeniyle çok hızlı evrimleştiği düşünülür, muhtemelen önümüzdeki 1 milyon yıl içinde bir süpernova olarak hayatını sonlandıracaktır. Yüksek parlaklığı nedeniyle yeryüzünden çıplak gözle kolaylıkla görülebilir. Betelgeuse ekvatora yakın bir konumda bulunduğundan yılın belirli zamanlarında iki yarımküreden en azından kısmen de olsa görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: -0,50

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -5.09

Dünyaya uzaklığı:427.26 ışık yılı

Ayrıca Betelgeuse yıldızı 2 önemli kış asterizminin bir parçasıdır;

1) Kış Üçgeni: Büyük Güney Üçgeni olarak da bilinir. Betelgeus ile birlikte Kış üçgenini oluşturan diğer iki yıldızdan biri Sirius (Büyük Köpek Takımyıldızı) diğeri ise Procyon’dur (Küçük Köpek Takımyıldızı)

2) Kış Altıgeni: Betelgeuse ile birlikte Rigel, Aldebaran (Boğa), Capella (Arabacı), Pollux ve Castor (İkizler), Sirius (Büyük Köpek) yer alır.

Gamma Orionis: geleneksel adı “Bellatrix” dir. Latince adı “Dişi Savaşçı” anlamı taşır. Takımyıldızın en parlak 3.yıldızı olup bazen Amazon yıldızı olarak da geçer. Aynı zamanda gökyüzündeki en parlak 27.yıldızdır. Ayrıca 24 Orionis olarak da geçer. Bellatrix patlama değişkeni olarak sınıflandırılan sıcak, parlak mavi-beyaz dev bir yıldızdır. Çift yıldız yüksek parlaklığı nedeniyle yeryüzünden kolaylıkla çıplak gözle görülebilir. Ekvatora yakın konumlandığından yılın belirli zamanlarında her iki yarım küreden de görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 1.64

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -2.72

Dünyaya uzaklığı:242.92 ışık yılı

Delta Orionis: geleneksel adı “Mintaka“dır. Arapça adı “Dizi başı” anlımı taşır. Bu ad Cevza kuşağı adlı yıldız kümesinde oluşturdukları inci dizesinden kaynaklanmıştır. Avcı kuşağını oluşturan 3 yıldızdan en sönük olanıdır. Takımyıldızın ise en parlak 7.yıldızıdır. Ayrıca 34 Orions olarak da geçer. Çoklu yıldız sistemine ait, değişken ve çok parlak dev bir yıldızdır. Yüksek parlaklığı nedeniyle yeryüzünün ışık kirliliği olan bölgelerinde bile kolaylıkla çıplak gözle görülebilir. Ayrıca gök ekvatoruna yakın konumlandığından her iki yarımküreden de gözlemlenebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.23

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -5.01

Dünyaya uzaklığı:915.73 ışık yılı

Epsilon Orionis: geleneksel adı “Alnilam” dır. Arapça adının anlamı “İnci dizisi” dir. Ayrıca 46 Orions olarak da geçer. Takımyıldızın en parlak 4.yıldızıdır. Gece gökyüzünde en parlak 30.yıldızıdır. Avcı kuşağının merkezindeki yıldızdır. Gök ekvatoruna yakın bir konumda bulunduğundan her iki yarımküreden kısmen de olsa görülür. Alnilam sıcak, parlak mavi renkli, değişken ve süper dev bir yıldızdır.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 1.70

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -6.37

Dünyaya uzaklığı:1.341.56 ışık yılı

Zeta Orionis: geleneksel adı “Alnitak” dır. Arapça adının anlamı “Kuşak-Kemer” dir. Dizi sonunu işaret eder. Takımyıldızın en parlak 5.yıldızı ve gece gökyüzünde en parlak 31. yıldızdır. Ayrıca 50 Orions olarak da geçer. Üçlü yıldız sistemine ait, değişken süper dev bir yıldızdır. Avcı kuşağının en doğudaki yıldızdır. Yüksek parlaklığı nedeniyle yeryüzün ışık kirliliği olan bölgelerinden bile çıplak gözle görülebilir. Ayrıca konumu göksel ekvatora yakın olduğundan yılın belirli zamanlarında her iki yarımküreden de gözlemlenebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.05

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -4.95

Dünyaya uzaklığı:817.04 ışık yılı

Avcı Kuşağı (Orion’s Belt): Orion takımyıldızındaki üç parlak yıldız olan Mintaka (DeltaOrionis),  Alnilam (Epsilon Orionis) ve Alnitak’ın (Zeta Orionis) oluşturduğu önemli yıldız işaretlerinden biridir.

Kappa Orionis: geleneksel adı “Saiph” dir. Arapça adı “Devin kılıcı” anlamı taşır. Takımyıldızın en parlak 6.yıldızıdır. Gökyüzündeki en parlak 57.yıldızdır. Ayrıca 53 Orionis olarak da geçer. Mavi-beyaz renkli, değişken, çok hızlı dönen süper dev bir yıldızdır. Yüksek parlaklığı nedeniyle yeryüzünde ışık kirliliği olan bölgelerden de çıplak gözle gözlemlenebilir. Ayrıca gök ekvatoruna yakın bir bölgede bulunduğundan iki yarım küreden kısmen de olsa görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.06

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -4.66

Dünyaya uzaklığı:721.24 ışık yılı

Loto Orionis: geleneksel adı “Hatysa” dır. Arapça adı “Parlak Kılıç” gibi bir anlama gelip kılıç figürünün ucunu işaretler. Bu ad Becvari’nin Atlas Coeli adlı eserinde yer aldığından yaygınlaşmış olmasına karşın anlamı ve kökeni bilinmemektedir. Orion takımyıldızının ana hatlarının bir parçası değildir ancak sınırları dahilindedir. Çoklu yıldız sitemine ait, mavi renkli, değişken dev bir yıldızdır. Yüksek parlaklığı sayesinde yeryüzünde ışık kirliliği olan bölgelerde de çıplak gözle kolaylıkla görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.77

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -5.28

Dünyaya uzaklığı:1.325.20 ışık yılı

Lambda Orionis: geleneksel adı “Meissa” dır. Arapça adı “Parlayan” anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak 11.yıldızıdır. Çift yıldız sistemine ait, mavi-beyaz renkli, değişken dev bir yıldızdır. Orta parlaklıkta bir yıldız olduğundan yeryüzünde ışık kirliliği olan bölgelerde zor seçilebilir. Gök ekvatoruna yakın bulunduğundan her iki yarım küreden de kısmen görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.54

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -4.01

Dünyaya uzaklığı:1.055.02 ışık yılı

Efsanevi Avcı (Orion) figürünün omuzlarını Betelgeuse ve Bellatrix, Avcı kuşağını ise Alnitak, Alnilam ve Mintaka oluşturur, Saiph ve Rigel ise Avcı figürünün dizlerini işaretler.

Pi 3 Orionis: Geleneksel adı “Tabit” dir. Arapça adı “Sabit- Yerinde” gibi bir anlam içerir. Avcı takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olan büyük anakol bir yıldızıdır. Çoklu yıldız sistemine ait sarı- beyaz renklidir. Orta parlaklığı nedeniyle yeryüzünde ışık kirliliği olan bölgelerde çıplak gözle zor görülebilir veya hiç görülemeyebilir. Gök ekvatoruna yakın konumlandığından yılın belirli zamanlarında her iki yarım küreden de kısmen görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.19

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 3.67

Dünyaya uzaklığı: 26.16 ışık yılı

Ayrıca Avcı Takımyıldızı Phi Orionis, Eta Orionis, Sigma Orionis, Tau Orionis, Chi-1 Orionis, Glise 208, V 380 Orionis, GJ 3379 yıldızları ihtiva eder.

Derin Gökyüzü Cisimleri (Deep Sky Objects):

1) Avcı Moleküler Bulut Kompleksi (Orion Molecular Clod Complex): büyük bir kara bulutlar grubu, parlak salma ve yansıma bulutsusudur.

2) Avcı Bulutsusu (Orion Nebula-Messier 42 (M42, NGC 1976): dağınık bir salma yansıma bulutsusudur.

3) Yamuk Küme (Trapezium Cluster): genç, sıkı bir açık yıldız kümesidir.

4) De Marian’ın Bulutsusu (De Mairan’s Nebula- Messier 43 M43, NGC 1982): bir emisyon yansıma bulutsusudur.

5) Messier 78 (M78, NGC 2068): bir yansıma bulutsusudur.

6) Atbaşı Bulutsusu (Horsehead Nebula): ünlü bir karanlık bulutsusudur.

7) Bernard Döngüsü (Barnard’s Loop): bir salma bulutsusudur.

8) Alev Bulutsusu (The Flame Nebula -NGC 2024): bir salma bulutsusudur.

9) 37 Küme (37 Cluster -NGC 2169): bir açık yıldız kümesidir.

10) NGC 2023: bir yansıma bulutsusudur.

11) Maymun başı Bulutsusu (Monkey Head Nebula-NGC 2174): bir salma bulutsusudur.

Meteor Yağmurları: iki meteor yağmuru vardır;

1) Orion Orionids: 2 Ekim ile 7 Kasım tarihleri arasında, Betelgeuse yıldızı yakınında oluşur. Zirve tarihi 21 Ekim olup bu meteor yağmuru Halley Kuyruklu yıldızı (1P/Halley)ile ilişkilendirilir.

2) Chi Orionids: Güney ve Kuzey olmak üzere 2 gruba ayrılır;

Güney Chi Orionids Meteor yağmuru Orion takımyıldızı sınırları içinde meydana gelir. Meteor yağmurunun kaynağı asteroid 2010 LU108’dir. Meteor yağmurunun zirve tarihi 25 Kasım’dır.

Kuzey Chi Orionids Meteor yağmuru da Orion takımyıldızı sınırları içinde meydana gelir. Meteor yağmurunun ana kaynağı asteroid 2008 XM1’dir. Zirve tarihi 10 Aralık’tır.

Dipnot:

(1) Okyanus ve Fırtına tanrısı Poseidon ile Girit Karalı Minos’un kızı Euryale’nin oğlu olan Orion, Yunan mitolojisinde erkeklerin en yakışıklısı olarak geçer. Farklı toplumlara göre hakkında farklı efsaneler türetilmiştir. Efsanenin birine göre Orion, Atlas’ın 7 kızı olan Pleiades’e aşık olur ve gökyüzünde onları kovalar. Yunan mitolojisinde Ptolemy Orion takımyıldızını elinde bir sopa ve aslan postu kuşanmış bir kahraman olarak tasvir eder. Yunan mitinde Orion bir akrep tarafından sokulduğundan genellikle Orion’un sonu bir akrep ile ilişkilendirilir. Gece gökyüzünde Orion ve Akrep Takımyıldızları birbirine karşıt yönlere yerleştirilmiştir. Akrep Takımyıldızı gökyüzünde yükseldiğinde Orion Takımyıldızı ufkun altına inerek batar. (İlkbaharda 2 ay boyunca ufkun altında kalır)

Orion Takımyıldızı pek çok eski kültürde yer alır. Sümer mitolojisinde özellikle Gılgamış ile ilişkilendirilir. Babilliler onu Göksel Çoban olarak tanımladıkları tanrıları Anu ile, Mısırlılar ise Osiris ile ilişkilendirir. Mısır’da Firavunların öldükten sonra Osiris’e dönüştüğüne inanıldığından Giza’daki piramitlerden bazıları Orion Takımyıldızının koordinatlarına uygun inşa edilmiştir. Bu dönüşümü kolaylaştırmak için Büyük Piramitteki “Kral Odası” nın hava boşluğu, Orion kuşağının en doğusunda konumlanan Alnitak (Zeta Orionis) yıldızı ile hizalanmıştır.

Aztekler Orion Takımyıldızının yükseliş zamanını “Ateş Tatbikatı” ritüeli ile karşılarlar. Macar mitolojisinde ise Orion, Hun ve Macar olarak bilinen ikiz kardeşler Hunor ve Magor’un babası ünlü avcı Nimrod ile özdeşleştirir. İskandinav mitolojisinde Orion Takımyıldızı tanrıça Freya ile ilişkilendirilir. Çinliler de Orion Takımyıldızını büyük avcı ve savaşçı olan “Shen” olarak tanımlamıştır.

Ülkemizin Anadolu bölgesinde Tunç çağında hüküm süren Hitit uygarlığı döneminde Orion Takımyıldızı efsanevi avcı “Aghat” ile ilişkilendirilir.

Kaynakça:

1) https://www.constellaiton guide- Orion Constellation

2)https://www.universeguide – Orion Constellation

3) https://wikipedia.or – Orion Constellation

4)https://theskylive.com – Orion Constellation

5) https: // theplanets.or. – Orion Constellation

6) Mustafa Pulat- Yıldız Adları Sözlüğü