Bütün Dünya Bir Sahnedir

Nazan Öngiden 18.12.2022 10:45:39

Shakespeare;

“Bütün dünya bir sahnedir”

Metaforunu pek çok eserinde vurgular,

“Nasıl Hoşunuza Giderse” adlı tiyatro oyununda;

Büyük Dük; “Görüyorsunuz mutsuz olan yalnızca bizler değiliz,

Bu uçsuz bucaksız evrensel tiyatro da

Bizim oynadığımızdan da acıklı sahneler var”

Jaques; “Bütün dünya bir sahnedir,

Kadın erkek bütün insanlar da oyuncular,

Her birinin giriş ve çıkış zamanları vardır”

Her insan kısa ömrü içinde çeşitli roller oynar…”

Shakespeare’in “Bütün dünya bir sahnedir” deyişine karşılık Ben Johnson sorar;

“Eğer oyuncular temsil ediyorlarsa bütün evreni,

Nerede bulacağız oynadıkları oyunların seyircisini?”

Shakespeare’in bu soruya verdiği yanıt insanın hem eylemci hem de gözlemci yanını vurgular;

“Az ve çok ne görüyor ve ne yapıyorsak biz

Aynı zamanda hem oyuncu hem de seyirciyiz”

Shakespeare’in, “Venedik Taciri” eserinde;

Antonio; “Hayat herkesin belli bir rol oynadığı sahnedir.” der.

“Macbeth” adlı eserinde ise şu sözler yer alır;

Macbeth: “Yaşam dediğin nedir ki yürüyen bir gölge,

Bir zavallı kukla bu sahnede,

Bir saat baş sallayıp çıkıp gidecek

Sonra bir daha hiç görünmeyecek”

Dünyayı baştan sona bir sahne olarak imgeleyen Shakespeare yarattığı bu sahneye tüm yeryüzünü sığdırmaya çalışır (1)

“Sahne” metaforuna “Soneler” eserinde de yer verir,

Dahası astrolojiye de atıfta bulunur;

“Ne oyunlar sunarsa koca dünya sahnesi

Son söz yıldızlardaki gizli güçte olacak”

Shakespeare genellikle “sahne” metaforunu kullanmakla birlikte “Hamlet” eserinde “zindan” metaforuna başvurur;

“Rosencrantz; “Dünya da bir zindandır öyleyse…”

Hamlet; “Hem de nasıl mahzenleri, dehlizleri, delikleriyle…”

“… Bana göre dünya zindan”

Rosencrantz; “Tutkularınız büyük de ondan, herhalde; dünya dar geliyor gönlünüze…”

Shakespeare’in “Hamlet” oyununun teması bellidir;

“İnsan yaşamı bir dramdır”

1790 yılına ait eski bir belgede Globe Tiyatrosunun girişinde dünyayı sırtlamış bir Herkül figürü ve bu figürün altında da Latince bir yazı yer almaktadır;

“Totus mundus agit histrionem = Bütün dünya oyunlardan kuruludur”

Hayatın bir oyun olduğu metaforu daha eski çağlarda da karşımıza çıkar.

Agustus son nefesini verirken etrafını kuşatan kalabalığa sorar;

“Yaşamın farsını doğru dürüst oynayabildim mi bari?”

Shakespeare’in “sahne” metaforundan ilham alanlar farklı açılımlar geliştirir;

“Eğer dünya bir sahneyse,

Kimlik sadece bir kostümdür”

[Sence 8] (2)

Her varlığın bu kozmik sahnede bir rolü varsa

Düşündünüz mü hiç

Sizinkisi ne?

Dipnot:

(1) Shakespeare 23 Nisan 1564 yılında Stratford-Upon-Avon’da doğar ve 23 Nisan 1616 yılında ölür. Geride sayısız eser bırakır ve o eserler her devirde güncelliğinden bir şey yitirmez. Ancak özgün elyazmalarından geriye hiçbir şey kalmamıştır.

Shakespeare oyunlarını okuyucu için değil tiyatro sahnesinde temsil edilmek üzere yazdığından sabit bir nitelik taşımayıp değişkendir. Bu nedenle oyun metinleri arasında bazı farklılıkların bulunması yadırganmamalıdır.

Shakespeare’in özgün eserlerini vermeye başladığı tarihin en erken 1588 veya daha ihtiyatlı bir tahminle 1590 yılı olduğu düşünülmektedir.

Shakespeare uzmanlarının fikir birliğine vardığı oyunlarının kronolojik sıralaması özgün adları ile şöyledir;

Oyun Yılı Oyun Adı Türkçeye Çevrilen Adı

1588-1594 (1591?); The Comedy of Errors Yanlışlıklar Komedyası

1588-1594 (1591?); Love’s Labor’s Lost

1589-1592; 1 Henry VI 6.Henry

1589-1592; 2 Henry VI 6.Henry

1589-1592; 3 Henry VI 6.Henry

1593; Richard III, 3.Richard

1589-1594; Titus Andronicus

1590-1594; King John Kral John

1592-1594; The Taming of Shrew