Çalgı (Lyra)Takımyıldızı:

Lyra takımyıldızı Herkül ailesine mensup olup kuzey yarımkürenin 4.çeyreğinde yer alır. Gece gökyüzünde 286 derece karelik alanı kaplayan küçük bir takımyıldızdır.88 takımyıldız arasında büyüklük derecesinde 52.sırada bulunur ve +90 derece ile -40 derece arasında kalan enlemlerde görülebilir. En iyi yaz mevsiminde gözlemlenir.

Lyra takımyıldızı 2.yüzyılda Ptolemy tarafından 48 takımyıldız arasında listelenmiştir. Takımyıldızın simgesi bir antik çağ çalgısı olan lir olup, Orpheus efsanesi ile ilişkilidir. Takımyıldızın en parlak yıldızı “Vega” dır. IAU tarafından resmi olarak adlandırılan yıldızları; Vega, Aladfar, Sheliak, Sulafat, Xihe ve Chason’dur. Ayrıca Gezegenleri olan 9 yıldızı da bünyesinde barındırır. Takımyıldızın üç harfli kısalması “Lyr” dır.

Ana yıldızları:

Alpha Lyrae: geleneksel adı “Vega” dır. Arapça adı “Çullanan” anlamı taşır. Çalgı takımyıldızındaki en parlak yıldızdır. Aynı zamanda kuzey gökyüzünde en parlak 2.yıldız ve gece gökyüzündeki en parlak 5.yıldızdır. Yaz üçgeni işaretinin bir parçasıdır. Kızılötesi radyasyon yaydığından çevresinde bir toz diski bulunur. Gökbilimciler henüz tespit edemeseler de çevresinde dönen Jüpiter büyüklüğünde bir gezegen bulunmasından şüphe etmektedirler. Vega MÖ.12.000 yıllarında Kuzey kutup yıldızıydı ve yaklaşık 13.727 yıl sonra tekrar aynı konuma yerleşecektir. Çoklu yıldız sistemine ait mavi-beyaz renkli, değişken hiper dev bir yıldız olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]:  0.03(ana yıldız)- 10.43 (2.yıldız)

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 0.60

Dünyaya uzaklığı: 25.05 ışık yılı

Beta Lyrae: geleneksel adı “Sheliak” dır. “Shelyak” veya “Shilliak” olarak da geçer. Arapça adı “Su Kaplumbağası” anlamına gelir. Altı yıldız içeren çoklu yıldız sistemidir. Mavi-beyaz renkli, ana dizi, parlak dev bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir (1)

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.52

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -3.83

Dünyaya uzaklığı:962.13 ışık yılı

Gamma Lyrae: geleneksel adı “Sulafat” dır. Arapça adı “Kaplumbağa” anlamı taşır. Latince adı “Jugum” olup “Boyunduruk” anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak 2.yıldızıdır. Mavi-beyaz renkli dev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]:  3.25

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -3.15

Dünyaya uzaklığı:620.08 ışık yılı

Epsilon Lyrae: bu yıldız çıplak gözle görülebilen sayısız yıldız arasında “Double- Double” olarak ün yapmıştır. Çoklu yıldız sistemine ait, rengi sarıdan beyaza doğru ana dizi bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]:  4.67

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 1.18

Dünyaya uzaklığı: 162.35 ışık yılı

Eta Lyrae: geleneksel adı “Aladfar” dır. Arapça adı “Tırnaklar” anlamı taşır. Mavi-beyaz renkli altdev bir yıldızdır. İkili yıldız sistemi olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]:  4.43

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -3.71

Dünyaya uzaklığı:1.387.93 ışık yılı

Chason: sarı renkli ana dizi bir yıldızdır. Yörüngesinde dönen bir öte gezegene sahiptir. Yeryüzünden ancak teleskopla görülebilir. 2019 yılında IAU’nun açtığı bir yıldız ve öte gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız “Slovakya” ya tahsis edilmiştir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 12.00

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 4.57

Dünyaya uzaklığı:998.08 ışık yılı

Xhie star: diğer adı “HD 173416” dır. Sarı renkli bir yıldız olup etrafında dönen bir öte gezegene sahiptir. Takımyıldızın bir parçası değildir sadece sınırları dahilindedir. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir. 2019 yılında IAU’nun açtığı bir yıldız ve öte gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız “Çin Nanjing” e tahsis edilmiştir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 6.04

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 0.32

Dünyaya uzaklığı:454.90 ışık yılı

Ayrıca Lyrae takımyıldızı içinde kappa Lyrae, Delta Lyrae, R Lyrae, RR Lyrea, DM Lyrea, Gliese 758, Kuiper 90 (17 Lyrea C- Gliese 747AB) ve burada adını sayamadığımız çok sayıda yıldız ihtiva eder.

Derin Gökyüzü Cisimleri (Deep sky objects):

1)Messier 56 (M56-NGC 6779): küresel bir kümedir.

2)Messier 57- Ring Nebula (M57- NGC6720): Halka adı verilen ünlü bir gezegenimsi bulutsudur.

3)NGC 6791: açık yıldız kümesidir.

4)NGC 6745: düzensiz bir gökadadır.

5)IC 1296: çubuklu sarmal gökada

Meteor Yağmurları: öne çıkan bir meteor yağmuru vardır.

1) April Lyrids: her yıl 16 ile 25 Nisan arası meydana gelir. Zirve tarihi 22 Nisan civarıdır. Meteor yağmurunun kaynağı comet C/1861 G1 dir.

Kuğu (Cygnus) Takımyıldızı:

Kuğu Takımyıldızı Herkül ailesine mensup olup gece gökyüzünde 804 derece karelik bir alanı kaplar. Kuzey gökyüzünün 4.çeyreğinde yer alan 16.en büyük takımyıldızdır. Dalış pozisyonunda uçan bir kuğuya benzetilir. +90 ile -40 derece enlemlerde görülebilir. Kuzey yarım kürede yaz ve sonbahar ayları (Haziran-Ekim arası) boyunca gözlemlenebilir.

Ptolemy tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biridir. Mitolojik açıdan Kuğu takımyıldızı müzisyen Orpheus ile ilişkilendirilir (2) Çok sayıda parlak yıldız içerir en parlak yıldızı “Deneb” dir. Kuğu takımyıldızının IAU tarafından üç harfli kısaltması “Cyg” olup, IAU tarafından resmi olarak adlandırılan 6 yıldız içerir. Adları; Albireo, Aljanah, Azelfafagen, Deneb,Fawaris ve Sadr’dır.

Takımyıldız içindeki ana yıldızlar:

Alpha Cygni: geleneksel adı “Deneb” dir. Arapça adı “Tavuğun Kuyruğu” anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak yıldızıdır. Aynı zamanda gece gökyüzünün en parlak 19.yıldızıdır. Ayrıca gökyüzündeki en büyük beyaz yıldızlardan biridir. Mars baz alındığında Deneb Kuzey Kutbu yıldızı konumundadır. Mavi-beyaz renkli üstdev bir yıldızdır. “yaz üçgeni” ni oluşturan yıldızlardan biridir. Altı parlak yıldızdan oluşan “Kuzey Haçı” asterizminin de en parlak yıldızıdır. Deneb çift yıldız sistemine ait değişken bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]:  1.25

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -8.73

Dünyaya uzaklığı: 3.227.72 ışık yılı

Beta Cygni: geleneksel adı “Albireo” dur. “Gaga” yıldızı olarak bilinir ve Kuğunun başını işaretler. Takımyıldızın en parlak 5.yıldızıdır. Aynı zamanda “Kuzey Haçı” oluşturan yıldızlardan biridir. İkili yıldız sisteme ait değişken, parlak üstdev bir yıldızdır. Yeryüzünde ışık kirliliği olmayan yerlerde çıplak gözle görülür.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 3.08

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -2.28

Dünyaya uzaklığı: 385.34 ışık yılı

Gamma Cygni: geleneksel adı “Sadr” dır. Arapça adı “göğüs” anlamına gelir. “Kuzey Haçı” asterizminin kesişme noktasında yer alır. Gece gökyüzünde görülebilen en parlak yıldızlardan biridir. Latince adı “Pectus Gallinae” ise “Tavuk Göğsü” anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak 2.yıldızıdır. Çoklu yıldız sistemine ait, parlak sarı-beyaz renkli, değişken üstdev bir yıldızdır. Sadr bölgesi veya Cygni bölgesi olarak da bilinen dağınık salma bulutsusu 1318 ile çevrilidir. Yeryüzünde ışık kirliliği olmayan yerlerde çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 2.23

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -6.15

Dünyaya uzaklığı:1.523.36 ışık yılı

Epsilon Cygni: geleneksel adı “Aljanah” dır. Arapça adı “Kanat” anlamına gelir. Turuncu renkli, çok parlak dev bir yıldız olduğundan yeryüzünden çıplak gözle kolayca görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]:  2.46

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 0.74

Dünyaya uzaklığı: 72.03 ışık yılı

Delta Cygni: geleneksel adı “Fawaris” dir. Üçlü yıldız sistemine ait, değişken altdev bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]:  2.87

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]:-0.73 

Dünyaya uzaklığı:170.95 ışık yılı

Omega 1 Cygni: geleneksel adı “Ruchba” dır.  Arapça adı “Tavuk Dizini” anlamına gelir. Çoklu yıldız sistemine ait altdev bir yıldızdır. Orta parlaklıkta bir yıldız olduğundan yeryüzünde ışık kirliliği olan yerlerde çıplak gözle zor seçilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]: 4.95

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -2.18

Dünyaya uzaklığı:869.33 ışık yılı

Pi 1 Cynis: diğer adı “Azelfafage” dır. Arapça adı “At Yolu” veya “Tavuk kuyruğu” anlamına gelir. İkili yıldız sistemine ait orta parlaklıkta bir yıldız olup yeryüzünde ışık kirliliği olmayan bölgelerde çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)- ]:  4.67

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -3.89

Dünyaya uzaklığı: 1.680.41 ışık yılı

Ayrıca Kuğu takımyıldızı içinde Zeta Cygni, Tau Cygni, Kappa Cygni,, Pi Cygni, Theta Cygny, Bessel’s Star-61 Cygni, 34 Cygni (P Cygni), 39 Cygni, 16 Cygni, Glisse 777,

Derin Gökyüzü Nesneleri (Deep Sky Objects):

1)Messier 29 (M29) – NGC 6913: açık yıldız kümesi

2)Messier 39 (M39) – NGC 7092: açık yıldız kümesi

3)Fireworks Galaxy – NGC 6946 (Arp 29): Havai Fişek Gökadası sarmal bir gökadadır.

4) Cygnus X-1: ünlü bir X ışını kaynağıdır.

5) North America Nebula – NGC7000 (Caldwell 20): Kuzey Amerika Bulutsusu bir sarmal bulutsudur.

6) Pelikan Nebula- IC 5070+ IC 5067: Pelikan bulutsusu da sarmal bir bulutsudur.

7) Sadr Region – IC 1318: Sadr yıldızının etrafında oluşan salma bir bulutsudur.

8) Cresent Nebula – NGC 6888 (Caldwell 27, Sharpless 105): Hilal Bulutsudu da salma bir bulutsudur.

9) Cygnus Loop (Sharpless 103): Kuğu Döngüsü salma bir bulutsudur. Güçlü bir X ışını kaynağıdır.

10) Veil Nebula – NGC 6992, NGC 6995, NGC 6974, NGC 6979, IC 1340): Peçe Bulutsusu Kuğu Döngüsünün bir bileşenidir. Cirrus veya İpliksi Bulutsu olarak da bilinir. Birkaç bileşeni bulunmaktadır.

 Meteor Yağmuru: takımyıldızla ilişkili 2 meteor yağmuru vardır.

1) Epsilon Cygnids: 14 Haziran’da zirve yapar. Meteor kaynağı 2013 KB’dir.

2) Kappa Cygnids: 3 Ağustos-25 Ağustos arası meydana gelir. Zirve tarihi 17 Ağustos’tur.

3) lambda Cygnids: zirve tarihi 12 Ekim olup meteor kaynağı 2005 CA’dır.

4) Delta Cygnids: zirve tarihi 14 Ekim olup meteor kaynağı 2004 BE68’dir.

Dipnot:

(1) Shelliak yıldızı çok sayıda bilim kurgu romanında geçer. Aynı zamanda Star Trek de dahil olmak üzere film, video oyunları ve sanat eserinde de yer alır.

(2) Kuğu takımyıldızı farklı mitolojilerde farklı figürlerle ilişkilendirilir. Yunan mitolojisinde Orpheus ile Çin mitolojisinde ise “Saksağan köprüsü” efsanesi ile ilişkilendirilir.

Kaynakça:

1) http://www.constellation-guide.com- Lyrae & Cygnus Constellation

2) Wikipedia - Lyrae & Cygnus Constellation

3) http://www.theskylive.com- Lyrae & Cygnus Constellation

4) https:// www.unıversequide.com-  Lyrae & Cygnus Constellation

5) https:// www.nineplantes.org. – Lyrae & Cygnus Constellation

6) Mustafa Pultar- Yıldız Adları Sözlü