Cetus Takımyıldızı:

Perseus Ailesine mensup olup bilinen en eski takımyıldızlardan biridir. Gece gökyüzündeki en büyük 4. takımyıldızdır. Güney yarımkürenin ilk çeyreğinde yer alır. 1231 derece karelik bir alanı kaplar ve +70 ile -90 derece arasındaki enlemlerde görülebilir. Ayrıca Kuzey yarımkürede sonbahar ve kış başlarında gözlemlenebilir.

Ptolemy tarafından listelenen 48 takımyıldız ve IAU tarafından listelenen 88 takımyıldız arasındadır. Adını Yunan mitolojisindeki deniz canavarından alır (1) Takımyıldızın en parlak yıldızı "Diphda" dır. IAU tarafından onaylanan 8 yıldızı vardır. Adları; Axoltl, Baten Kaitos, Diphda, Kaffaljidma, Menkar, Mira, Mpingo ve Felixvarela'dır.

Cetus Takımyıldızı içindeki ana yıldızlar:

Alpha Ceti: diğer adı "Menkar" dır. Arapça adı "burun" anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak 2.yıldızıdır. Balina figürünün burun kısmını temsil eder (2) İkili yıldız sisteminin bileşenlerinden biri turuncu renkli dev bir yıldız, diğeri ise soluk mavi-beyaz renkli bir yıldızdır. Göksel ekvatorun yakınında yer aldığından iki yarımküreden kısmen de olsa görülebilir. 1.12.2021 tarihine kadar bu yıldızın etrafında dönen bir öte gezegene rastlanılmamıştır.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.53

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-1.62

Dünyaya uzaklığı: 219.97 ışık yılı

Beta Ceti: diğer adı "Diphda=ikinci kurbağa" dır. "Deneb Kaitos" olarak da geçer. Arapça adı "kuyruk" anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak yıldızı olup Balina figürünün kuyruk ucunu temsil eder. Turuncu renkli  değişken dev bir yıldızdır.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.04

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-0.30

Dünyaya uzaklığı:96.3 ışık yılı

Gamma Ceti: diğer adı "Kaffaljidhmah" dır. Arapça adının kaynağı Balina figürünün başında ve boynunda yer alan 6 yıldızdan oluşan, kesik bir el şeklindeki eski bir yıldız kümesidir.  Takımyıldızın başını temsil eder. Üçlü yıldız sistemine ait mavi-beyaz renkli ana dizi bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.47

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]: 1.47

Dünyaya uzaklığı:81.95 ışık yılı

Zeta Ceti: diğer adı "Baten Kaitos" dur. Arapça adı "batın" anlamına gelir. Spektroskopik turuncu-kırmızı renkli değişken dev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.73

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-0.77

Dünyaya uzaklığı:258.94 ışık yılı

Eta Ceti: diğer adı "Dheneb Algenubi" dir. Arapça adı "güney kuyruğu" anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak 4.yıldızı olup ana hatlarının bir parçasıdır. Çoklu sisteme ait turuncu-kırmızı renkli dev bir yıldızdır. Yıldızın yörüngesinde dönen 2 öte gezegen mevcuttur. Yıldız yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.45

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:+0.66

Dünyaya uzaklığı:117.56 ışık yılı

Lota Ceti: diğer adı "Deneb Kaitos Shemali" dir. Arapça adı "kuzey kuyruğu" anlamına gelir. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçasıdır. Turuncu-kırmızı renkli ışıltılı dev bir yıldız olup yeryüzünden çıplak gözle görülür.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.56

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-1.07

Dünyaya uzaklığı:274.55 ışık yılı

Omicron Ceti: diğer adı "Mira" dır. Arapça adı "harikulade" anlamına gelir (3) Takımyıldızın ana hatlarının bir parçasıdır. İkili yıldız sistemine ait titreşimli, değişken bir yıldızdır. Bileşenlerinden biri kırmızı dev diğeri ise soluk mavi- beyaz renklidir. Yaklaşık 332 günlük parlaktan soluğa doğru periyodik bir döngü takip eder. Mira 13 ışık yılı uzunluğunda gaz ve tozdan oluşan bir kuyruğa sahiptir. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.5 - 9 kadar değişir.

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]: 0.93

Dünyaya uzaklığı:298.96 ışık yılı

HD 224 693: diğer adı "Axoltl" dur. Sarı renkli ana dizi bir yıldızdır. Etrafında dönen en az 1 öte gezegene sahiptir. Yeryüzünden çıplak gözle görülmez. IAU'nun bir yıldız ve öte gezegene isim verme yarışmasında  bu yıldız Meksika'ya tahsis edilmiştir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 8.23

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:3.36

Dünyaya uzaklığı:321.03 ışık yılı

WASP 71: diğer adı "Mpingo" dur. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası değildir sadece sınırları dahilindedir. Sönük bir yıldız olduğundan yeryüzünden ancak teleskopla görülebilir. Sarı-beyaz renkli bir yıldız olup etrafında dönen bir öte gezegene sahiptir. IAU'nun düzenlediği bir yıldız ve öte gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız Tanzanya'ya tahsis edilmiştir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 10.56

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:?

Dünyaya uzaklığı:1195.22 ışık yılı

BD 17 63: Felixvarela: Düşük kütleli bir yıldız olup bir öte gezegene sahiptir. IAU'nun düzenlediği bir yıldız ve öte gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız Küba'ya tahsis edilmiştir (4)

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 9.63

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:6.87

Dünyaya uzaklığı:112.5 ışık yılı

Gökyüzünde Balina ya da Deniz Canavarı olarak geçen takımyıldızı şekillendirecek olursak;

Alpha Ceti (Menkar); Canavarın burnunu,

Beta Ceti (Diphda) canavarın kuyruk ucunu,

Gamma Ceti (Kaffalijidhama); canavarın başını,

Zeta Ceti (Beta Kaitos); canavarın göbeğini,

Eta Ceti (Dheneb Algenubi) canavarın kuzey kuyruğunu,

Lota Ceti; (Deneb Kaitos Shemali) canavarın güney kuyruğunu

Lambada Ceti, Mu Ceti ve Xi2 Ceti; canavarın kafasının tepe kısmını,

Delta Ceti ve Omicron (Mira) canavarın boynunu temsil eder.

Diğer Gök Cisimleri (Deep Sky Objects):

1) M 77 (NGC 1068): çubuklu sarmal gökada

2) NGC 1055: sarmal gökada

3)NGC 1087: ara sarmal gökada

4)NGC 1073: çubuklu sarmal gökada

5)NGC 45: çubuklu sarmal gökada

6)NGC 17: sarmal gökada

7)NGC 47 (NGC58): çubuklu sarmal gökada

8)NGC 1042: sarmal gökada

9)NGC 247: ara sarmal gökada

Meteor Yağmuru:

1)October Cetids: zayıf bir meteor yağmurudur. 20 ile 26 ekim arası gerçekleşir. Zirve tarihi kesinleştirilememiştir.

2)Eta Cettids; 20 Eylülden 2 Kasıma kadar gerçekleşir. Genellikle Ekim ayının ilk haftasında zirve yapar.

3) Omicron Cetids; 7 Mayıs-9 Haziran tarihleri arasında gerçekleşir. Zirve tarih 14 Mayıstır. Mira yıldızına yakın bir noktadan ışır.

Auriga Takımyıldızı:

 

Auriga (Arabacı) takımyıldızı Perseus ailesine mensuptur. Bilinen en eski takımyıldızlardan biri olup Ptolemy'nin "Algemest" adlı eserinde listelenmiştir. Gece Gökyüzündeki en büyük 21. takımyıldız olup 657 derece karelik bir alanı kaplar. Kuzey yarımkürenin ilk çeyreğinde bulunur ve +90 ile -40 derece enlemlerde görülebilir. Gökyüzünün en parlak 6.yıldızı "Capella" ya ev sahipliği yapar. Auriga takımyıldızının mitolojik figürü genellikle bir eliyle savaş arabasının dizginlerini diğer eliyle de bir dişi keçi ve 2 yavrusunu tutarken tasvir edilir (5)

Auriga takımyıldızı içinde IAU tarafından resmi olarak adlandırılmış 10 adet yıldız mevcuttur. Adları; Capella, Menkalinan, Almaaz, Haedus, Hasalleh, Lucilinburhuc, Mahasim, Nervia, Saclateni ve Tevel'dir.

Auriga Takımyıldızı içindeki ana yıldızlar:

Alpha Aurigae: diğer adı "Capella" dır. Adının anlamı "dişi keçi" demektir. Arabacı figürünün sol omzunu ve aynı zamanda kış çemberinin köşelerinden birini işaretler. Çift yıldız sistemine ait kırmızı renkli değişken dev bir yıldızdır ancak sonbaharda kuzey yarımkürede ufka yakın geldiğinde kırmızı, mavi, yeşil renkte yanıp sönerek muazzam bir görsellik sunar. Ayrıca Capella yıldızı Boğa takımyıldızındaki Hyades açık yıldız kümesi yörüngesine yakın bir yörünge izleyen büyük ve hareketli yıldız grubu "Hyades Çayı" nın bir parçasını oluşturur (6) Takımyıldızın ana hatlarının bir parçasıdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

 Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 0.8

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-0.48

Dünyaya uzaklığı:42.18 ışık yılı

Beta Aurigae: diğer adı "Menkalinan" dır. Takımyıldızın en parlak 2. yıldızıdır. Arabacı figürünün sağ omzunu işaretler. Çoklu yıldız sistemine ait, mavi beyaz renkli değişken altdev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçasıdır.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 1.90

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-0.10

Dünyaya uzaklığı: 82.07 ışık yılı

Epsilon Aurigae: diğer adı "Almaaz" dır. Arapça adı "teke" anlamına gelir. Çoklu yıldız sistemine ait sarı-beyaz renkli değişken dev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçasıdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülür.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.99

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-5.99

Dünyaya uzaklığı:2.037.50 ışık yılı

Delta Aurigae: diğer adı "Prijipati" dir. Ayrıca "33 Aurigae" olarak da geçer. Sankritçe de "prajapati=yaratılmış varlıkların efendisi" anlamı taşır. Spektroskopik ikilidir. Kırmızı-turuncu renkli dev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olmayıp sınırları dahilindedir. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.72

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:0.55

Dünyaya uzaklığı:140.40 ışık yılı

Zeta Aurigae: diğer adı "Saclateni" dir. Ayrıca "Sadatoni"olarak da geçer. Arapça adı "ikinci kol" anlamına gelir. İkili yıldız sistemine ait parlak turuncu kırmızı renkli değişken bir dev yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası değildir ancak sınırları dahilindedir. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.75

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-3.16

Dünyaya uzaklığı: 787.44 ışık yılı

Eta Aurigae: geleneksel adı "Haedus II" dir. Latince adı "çocuk" anlamına gelir. Arabacı tarafından tutulan keçinin (Capella) yavrularından birini temsil eder. Mavi-beyaz renkli ana dizi bir yıldız olup yeryüzünden çıplak gözle görülür.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.18

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-1.18

Dünyaya uzaklığı: 243.41 ışık yılı 

Theta Aurigae: geleneksel adı "Mahasim" dir. Arapça adı "bilek" anlamına gelir. Arabacı figürünün bileğini işaretler. Takımyıldızın en parlak 3.yıldızıdır. Çoklu yıldız sistemine ait mavi-beyaz renkli değişken bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarına dahil olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.65

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]: -0.88

Dünyaya uzaklığı:165.57 ışık yılı

Lota Aurigae: geleneksel adı "Hassaleh" dir. Arapça adı "yetkili" demektir. Arabacı figürünün sol ayak parmaklarını işaretler. Takımyıldızın ana hatlarına dahildir. Kırmızı-turuncu renkli dev bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.69

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:-3.21

Dünyaya uzaklığı:493.44 ışık yılı

HD 49674: diğer adı Nervia: dır. Adının anlamı "sinir" dir. Takımyıldızının ana hatlarının bir parçası değildir ancak sınırları dahilindedir. Sarı renkli yıldız olup bir öte gezegene sahiptir. Yeryüzünden çıplak gözle görülmez. IAU'nun bir yıldız ve gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız Belçika'ya tahsis edilmiştir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 8.10

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]: 4.87

Dünyaya uzaklığı:144.26 ışık yılı

HAT-P-9: diğer adı "Tevel" dir. Sarı-beyaz renkli bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası değildir ancak sınırları dahilindedir. IAU'nun bir yıldız ve gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız Israil'e tahsis edilmiştir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 12.34

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:0.27

Dünyaya uzaklığı:1.503.96 ışık yılı

HD 45350: diğer adı "Lucilinburhuc" dır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası değildir ancak sınırları dahilindedir. Sarı renkli yıldız bir öte gezegene sahiptir. Yeryüzünden çıplak gözle görülmez. IAU'nun bir yıldız ve gezegene ad verme yarışmasında bu yıldız Lüxenburg'a tahsis edilmiştir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 7.89

Mutlak büyüklük[absolute magnitude (mv)]:4.44

Dünyaya uzaklığı:159.42 ışık yılı

Diğer Gök Cisimleri (Deep Sky Objects):

1)M36 (NGC1960): parlak açık yıldız kümesi

2)M37 (NGC2099): parlak açık yıldız kümesi

3)M38 (NGC1912): açık yıldız kümesi

4) IC 405: Alevli Yıldız Bulutsusudur.

5) IC 410: salma bultsusu

Meteor Yağmuru:

1) Alpha Aurigids: 25 Ağustos- 6 Eylül arasında gerçekleşir. Zirve tarihi 1 Eylüldür. Işıma noktasına en yakın yıldız Theta Aurigae dir

2) Delta Aurigids: Küçük yıllık bir meteror yağmurudur 18 Eylül-10 Ekim arası gerçekleşir. Zirve tarih 29 Eyluldür. Göktaşının kaynağı bilinmemektedir.

Dipnot:

(1) Cetus takımyıldızının adı "Balina" olarak geçer. Görüntüsü büyük bir çenesi ve ön ayakları ile yarı deniz yılanı olan melez bir deniz canavarını andırır. Etiyopya Kraliçesi nin kızı Andromeda'yı kurban olarak sunduğu bu deniz yaratığını Perseus öldürmüştür.

 (2) Menkar yıldızını meraklısı bilim kurgu eserlerinden özellikle de Star Trek(Original Series) de V.Khan ve ekibinin sürgün edildiği gezegenden hatırlayacaktır. Aynı gezegen Star Trek (Enterprise) da Xindi'nin Dünyayı yok etmesinden sonra insanlığa sığınak olmuştur yani Menkar gezegeni Khan'ın gazabından kaçarak sığındıkları gezegendir.

(3) Eskilerin "Harika" veya "Mucizevi" yıldız olarak tanımladıkları Mira yıldızı adını  Havalke'nin 1662 yılında yazdığı ve Mira yıldızının şaşırtıcı değişkenliğini anlatan "Harikulade Yıldızın Tarihçesi" (Historiola Mirae Stellae) adlı eserinden almıştır. ilk gözlemciler bu yıldızın gökyüzünde parladıktan sonra soluklaşıp kaybolduğuna, sonra tekrar parlayarak ortaya çıktığına tanık olunca şaşırmışlardır. Bu nedenle Johannes Hevelius ona Latince Harika veya şaşırtıcı anlamına gelen Mira adını vermiştir. Mira en son 18 Ağustos 2021 tarihinde zirve parlaklığına ulaşmıştır. Bundan sonraki maksimum parlaklık tarihleri;

16 Temmuz 2022

13 Haziran 2023

10 Mayıs 2024

(4)Felixvarela yıldızı adını Küba'da bilim öğreten ilk kişi olan Felix Varele'den almıştır.

(5) Arabacı takımyıldızı adını sağ elinde bir savaş arabasının dizginlerini tutan, sol elinde ise bir dişi keçi ve iki yavrusunu taşıyan bir adam olarak tasvir edilir. Mezopotamya, Roma, Yunan, Çin kültürlerinde mitolojik arketipin farklı tanımlamaları mevcut olup tam olarak neyi temsil ettiği konusunda bir fikir birliği bulunmamaktadır.

(6) Gece Gökyüzündeki en parlak 6 yıldız ve Arabacı takımyıldızının en parlak yıldızı olan Capella genellikle klasik tasvirlerde Arabacı figürünün sol omzunu işaretler ve Zeuas'u emziren keçi "Amalthea" yı temsil eder.

Kaynakça:

1) https://www.star-facts.com. - Cetus & Aurigae Constellation

2)https://nineplanets.or - Cetus & Aurigae Constellation

3) https// www.astronomytrek.com. - Cetus & Aurigae Constellation

4) http://www.constellation-guide.com- Cetus & Aurigae Constellation

5) Wikipedia - Cetus & Aurigae Constellation

6) http://www.theskylive.com- Cetus & Aurigae Constellation

7) https:// www.unıversequide.com- Cetus & Aurigae Constellation

8) Mustafa Pultar- Yıldız Adları Sözlü