Irmak (Eridanus) Takımyıldızı Göksel Sular Ailesine mensuptur. Gece gökyüzünde 6. sırada yer alan en büyük takımyıldızdan biri olup 1138 derece karelik bir alanı kaplar. Güney yarımkürenin ilk çeyreğinde yer alır. +32 derece ile -90 derece enlemler arasında görülür. Eridanus, Orion’un ayakları arasından yılan gibi süzülen uzun bir takımyıldızdır (1)

2.yüzyılda Ptolemy’in listesinde yer alan 48 takımyıldızdan biridir. IAU tarafından kısaltılmış üç harfi adı “Eri” dir. Takımyıldızın en parlak yıldızı “Acernar” dır. Adlandırılmış 19 yıldıza sahiptir. Adları; Acamar, Achernar, Angetenar, Azha, Ayeyarwady (HD18742), Beemin, Beid, Chaopraya (WASP-50), Cursa, Keid; Koeia (HİP 12961), Montuno (WASP-79), Mouhoun (HD 30856), Ran, Rana, Asa (53 Eridani), Theemin, Tojil (WASP-22), Zaurak ve Zibal’dir.

Ana Yıldızları:

Alpha Eridani: geleneksel adı “Achernar” dır. Arapça adı “Nehrin sonu” anlamına gelir. Takımyıldızın en parlak yıldızıdır. Aynı zamanda gökyüzündeki en parlak 9.yıldızdır. Takımyıldızın güney-batı köşesinde yer alır. En sıcak ve en mavi olan yıldızlardan biridir. İkili yıldız sistemine ait değişken ana dizi bir yıldızdır. Hızlı dönmesi sonucu yıldızın çevresi gaz diskine sahiptir. Gece gökyüzünde parlayan en mavi yıldızlardan biridir. Yüksek parlaklığı nedeniyle yeryüzünden çıplak gözle kolaylıkla seçilebilir.

Achernar, gözlemciler için 33 derece Kuzey enleminde ufkun üzerine çıkmaz, 33 derece Güney enleminde de ufkun altına inmez.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 0.46

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -2.76

Dünyaya uzaklığı: 143.74 ışık yılı

Beta Eridanı: geleneksel adı “Cursa” dır. Arapça adı “Ayak taburesi” anlamına gelir. Nehrin kuzey ucunu işaretler. Orion takımyıldızı sınırına yakın bir konumdadır. Takımyıldızın en parlak 2.yıldızıdır. İkili yıldız sistemine ait değişken dev bir yıldızdır. Yüksek parlaklığı nedeniyle yeryüzünden çıplak gözle rahatlıkla görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.79

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 0.61

Dünyaya uzaklığı:88.80 ışık yılı

Theta Eridani: geleneksel adı “Acamar” dır. Arapça adının anlamı Achernar yıldızı ile aynıdır; nehrin sonu anlamını taşır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçasıdır. İkili yıldız sistemine ait mavi renkli, değişken dev bir yıldız olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.24

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -0.23

Dünyaya uzaklığı: 161.23 ışık yılı

Gamma Eridani: geleneksel adı “Zaurak” dır. Arapça adı “Irmaktaki kayık” anlamına gelir. Çoklu yıldız sistemine ait kırmızı renkli dev bir yıldızıdır. Takımyıldızın en parlak 4.yıldızıdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olmayıp sadece sınırları dahilindedir. Evrendeki en soğuk yıldızlardan biri olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 2.97

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: -1.19

Dünyaya uzaklığı: 203.34 ışık yılı

Delta Eridani: geleneksel adı “Rana” dır. Latince adı “Irmaktaki kurbağa” anlamına gelir. Spektral tipinde, değişken, turuncu renkli altdev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olup yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.52

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 3.74

Dünyaya uzaklığı: 29.49 ışık yılı

Epsilon Eridani: geleneksel adı “Ran” dır. Adını İskandinav mitolojisinde deniz tanrıçasından alır. Onaylanmış bir öte gezegene sahiptir. Öte gezegene Ran’ın kocasının adı olan Egir verilmiştir. Dünya dışı zekâ amalarının hedefi olan yıldız bilimkurgu eserlerinde de yer alır. Çoklu yıldız sistemine ait turuncu renkli ana dizi yıldızlardan biridir. Çıplak gözle görülebilen en yakın yıldızlardan biridir. Takımyıldızın en parlak 10.yıldızıdır.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.73

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 6.18

Dünyaya uzaklığı: 10.49 ışık yılı

Eti Eridani: geleneksel adı “Azha” dır. Arapça adı “kurbanlar” anlamına gelir. Kırmızı renkli, şüpheli değişken, soğuk dev bir yıldızıdır. Takımyıldızın ana hatlarının bir parçası olup, orta parlaklığı nedeniyle gökyüzünün ışık kirliliği olmayan yerlerinden görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.89

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 0.83

Dünyaya uzaklığı: 136.53 ışık yılı

Omricon 1 Eridani: geleneksel adı “Beid” dir. Arapça adı “Devekuşu yuvasındaki yumurta” anlamı taşır. Değişken, parlak dev bir yıldızdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 4.04

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 1.11

Dünyaya uzaklığı:125.48 ışık yılı

Omricon 2 Erdani: geleneksel adı “Keid” dır. Arapça adı “devekuşu yuvasındaki yumurta kabukları” anlamı taşır. Çoklu yıldız sistemine ait, değişken ana dizi bir yıldızdır. Orta parlaklıkta bir yıldız olduğundan yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 4.43

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 5.92

Dünyaya uzaklığı:16.44 ışık yılı

Tau 2 Eridani: geleneksel adı “Angetenar” dır. Arapça adı “nehirdeki büküm-eğrilik” anlamına gelir. İkili yıldız sistemine ait, rengi turuncudan kırmızıya çalan evrimleşmiş hiper dev bir yıldızdır. Takımyıldızın ana parçası olmayıp sınırları dahilindedir. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 4.75

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]: 1.01

Dünyaya uzaklığı: 186.91 ışık yılı

Upsilon 3 Eridani: diğer adı “Beemin” dir. Arapça adı “ikizler” anlamına gelir. Çoklu yıldız sistemine ait rengi turuncudan kırmızıya çalan, evrimleşmiş dev bir yıldızıdır. Yeryüzünden çıplak gözle görülebilir.

Görünür büyüklük [apparent magnitude (v)]: 3.97

Mutlak büyüklük [absolute magnitude (mv)]:-0.82

Dünyaya uzaklığı:296.24 ışık yılı

Derin Gökyüzü Cisimleri (Deep Sky Objects):

01) Witch Head Nebula- IC 2118: Cadı başı Bulutsusu soluk bir yansıma bulutsusudur.

02) Eridanus Group (Eridanus Claud): Eridanus Bulutu olarak da bilinen bir galaksi grubudur. Yaklaşık 200 galaksiden oluşur.

03) NGC 1300: sarmal bir gökadadır.

04) NGC 1084: sarmal bir gökadadır.

05)  NGC 1332: sarmal bir gökadadır.

06) NGC 1395: eliptik bir gökadadır.

07) NGC 1232: ara sarmal bir gökadadır.

08) NGC 1234: çubuklu sarmal bir gökadadır.

09) NGC 1535: gezegenimsi bir bulutsudur.

10) NGC 1531+1532: cüce bir gökadadır.

11) Eridanus Supervoid (CBM Cold Spot/WMAP Cold Spot): CBM Soğuk noktası şimdiye kadar keşfedilen en büyük süper boşluktur (galaksi içermeyen bir uzay alanı)

12) NGC 1427A: düzensiz bir gökadadır.

13)NGC 1309: sarmal bir gökadadır.

14) NGC 1291: bir halka gökadadır.

15)NGC 1187: sarmal bir gökadadır.

Eridanus takımyıldızı Messier Nesnesi içermez.

Meteor Yağmurları: takımyıldızla ilişkili meteor yağmuru yoktur.

Dipnot:

(1) Yunan mitolojisinde Eridanus takımyıldızı Güneş tanrısı Helios ve Phaeton efsanesi ile ilişkilendirilir. Eridanus’un gece gökyüzündeki şekli ve konumu Fayton’un izlediği yola benzetilmiştir. Ayrıca bazı Yunan kaynaklarda ise Eridanus takımyıldızı Nil nehri ile, bazı İtalyan kaynaklar da ise Po nehri ile ilişkilendirilmiştir.

Kaynakça:

1) www.constellaiton guide- Eridanus Constellation

2)www.universeguide – Eridanus Constellation

3)wwwtheskylive.com – Eridanus Constellation

4) Mustafa Pultar- Yıldız Adları Sözlüğü