Kader Tanrıçaları

Nazan Öngiden 18.11.2024 12:09:41

“Kader Tanrıçaları takip edeni götürür, takip etmeyeni ise sürüklerler” (1)

Mitolojide geçen üç “Kader Tanrıçası” nın Antik Yunandaki karşılığı “Moiralar” dır. Moira sözcüğü "pay" veya “pay veren” anlamı taşır. Antik Roma’da ise Kader Tanrıçalarına “Parcae” (Parka) adı verilir. (2)

Hesiodos, Kader Tanrıçalarını “yaşam paylarımızı düzenleyenler” olarak tanımlar ve bu üç kız kardeşin tanrılar kralı Zeus ile Adalet Tanrıçası Themis’nin kızları olduğunu ve “Hora” ların da kardeşleri olduğunu belirtir. Benzer şekilde Homeros’ta onlardan adını vermeden söz eder.

Moiralar, Theogonia’da ise adları belirtilerek geçer;

“Klotho, Lakhesis, Atropos tanrıçalar ki

bilge Zeus büyük üstünlük vermişti onlara,

ki onlar verir yalnız insanlara

mutlu ya da mutsuz yaşama paylarını”

Buradan anlaşılacağı üzere Moiralar sadece “ömür” payını vermekle kalmaz aynı zamanda “mutluluk” ya da “mutsuzluk” da dağıtırlar. Ancak mitolojide Moira’ların başlı başına bir efsanesi bulunmaz.

Antik Yunan görüşüne göre bir insan ana karnından doğar doğmaz üç kader tanrıçası onun ömür ipliğini bükmeye başlar. Vakti geldiğinde de bu hayat ipliğini keserler ve insan ölür.

Moira’lar Tanrılar Kralı Zeus’tan daha güçlü ve daha üstün olarak görülür öyle ki Zeus bile onlara karşı gelemez ve onların kararlarına müdahale edemez. Çünkü söz konusu insan yaşamıysa,

“Herkes ölüme yazgılıdır” (3)

Platon’da “Devlet” adlı eserinin son bölümünde yeniden yeryüzüne çıkacak olan ruhların Moria’lara baş vurduğunu anlatır.

“Kaderin kızları Moiria’larmış bunlar; beyazlar giymiş, başlarında şeritler sarılıymış; Lakhesis, Klotho ve Atropos, seslerini deniz kızlarına uydurup şarkı söylüyorlarmış; Lakhesis geçmişin, Klotho bugünün, Atropos geleceğin şarkısını…

Ayrıca Klotho sağ elini kirmene uzatıp dış çemberi çeviriyormuş arada bir, Atropos sol eliyle iç çemberleri, Lakhesis de iki eliyle bir dış çemberi bir ötekileri çeviriyormuş. Ruhlar gelir gelmez Lakhesis’in önüne çıkmışlar. Önce bir rahip onları sıraya dizmiş, sonra Lakhesis’in dizlerinden kura sayılarını ve hayat örneklerini almış, yüksek bir kürsüye çıkıp bağırmış; Kaderin kızı bakire Lakhesis’in buyruğunu dinleyin değişken ruhlar! Yeniden ölümlü bir hayata doğacaksınız! Bir kader perisi seçmeyecek sizi, kader perinizi siz kendiniz seçeceksiniz.

Herkes kendine düşen sırayla Kader’in kendisini bağlayacağı hayatı seçecek. İyiliğe gelince onun sahibi yoktur. Kim iyiliğe ne kadar verirse, o kadar iyilikten payı olur. Herkes seçtiği hayattan kendi sorumludur. Tanrı karışmaz buna…” (3)

Ve Platon çok hassas bir noktayı vurgular;

“İnsan için en zor an bu seçme anıdır”

Öyle ya düşüncesizce bir anda seçilen hayat örneğine bakıp sonradan insan “ben ne yaptım” pişmanlığıyla göğsünü yumruklayabilir diye de ilave eder.

“Bütün ruhlar hayatlarını seçtikten sonra gene o sırayla Lakhesis’e yaklaşmışlar. Lakhesis her birine kendi perisini vermiş. Bu peri hayatı boyunca ona hizmet edecek, seçtiği kadere göre yaşatacakmış onu. Bu peri ilkin Klotha’ya götürüp bu Parcae’nın eli altından ve döndürdüğü kirmenden geçiriyormuş böylece ruh seçtiği kadere bağlanıyormuş”

İnsanın dünyaya geldiği anda ömür ipliğini bükmeye başlayan kader tanrıçalarına Goethe’ de “Faust" adlı eserinde yer verir. (4)

Atropos;

“En yaşlı olan beni, bükmek için

İpliği çağırdılar bu defa

Akla getirmek, derin düşüncelere dalmak için

Çok şey vardır incecik hayat ipliğinin başında.

Esnek ve yumuşak olsun diye,

Bilirdim ayırmayı en ince keteni size,

Düzgün ve ince ve eşit olsun diye,

Parmak düzeltecektir onu maharetle.

İsterseniz eğlence ve danslarda

Kendinizi göstermek fazlasıyla,

Bu ipliğin sınırlarını getirin aklınıza,

Sakının! Kopabilir bir anda.”

Klotho;

“Bilesiniz ki bu son günlerde

Makası vermişlerdi benim elime

Çünkü hal ve gidişinden

Bizim yaşlıların kimse hoşnut kalmamıştı.

En işe yaramaz dokumaları çekip örseliyor zorla

Uzun uzadıya ışıkta ve havada

En mükemmel yarar umudunu

Keserek sürüklüyor mezara.

Gençliğimde görevimi yaparken ama

Yanıldım ben bile yüzlerce defa

Zapt etmek için bugün kendimi,

Makas sokulu duruyor kılıfında

Hem öyle bağlıyım ki ben memnuniyetle,

Dostane bakıyorum bu yere

Siz bu boş saatlerinizde

Devam edin dans edip eğlenmeye sadece.”

Lakhesis;

“Biricik dirayetli olan benim payıma,

Kaldı sıralayıp yoluna koyma

Makaram ki etkili, canlı daima,

Acele etmedi asla.

İplikler gelir, iplikler sarılır makaraya,

Her birini çeviririm kendi yoluna,

Göz yummam hiçbirinin hedeften sapmasına,

Boyun eğer o yörünge de kalmaya.

Bir kez olsun ihtiyatı bıraksaydım elden,

Endişe ederdim dünyanın gidişinden,

Sayılır saatler, ölçülür yıllar,

Ve dokumacı ipleri eline alır.”

Kader Tanrıçaları her insan için farklı renkte ve özellikte iplik kullanır ve ördüğü zıbını dünyaya gözünü açan varlığa giydirir. Kişiliği ve ömrü saran bu özel kumaşın kalitesini aynı zamanda aile terbiyesi, görgüsü ve bilgisi de pekiştirir.

Bu nedenle eskilerin insan kalitesini vurgulayan meşhur bir deyimi vardır;

“Kumaşı farklı”

Dipnot:

(1) Joseph Campbell- Mitolojinin Gücü

(2) Antik Roma’da Parkalardan birinin doğuma, birinin evliliğe birinin de ölüme baktığına inanılır.

(3) Seneca

(4) Platon- Devlet

(5) Goethe/Faust/ Yan Odalarıyla Birlikte Geniş Bir Salon/ Kader Tanrıçaları Bölümü/ Sayfa; 277-278

Kaynakça;

1) Azra Erhat- Mitoloji Sözlüğü

2) Joseph Campbell- Mitolojinin Gücü

3) Hesıodos – Tanrıların Doğuşu