Mars ve Jüpiter arasındaki ana asteroid kuşağının dışında kalan, Satürn ve Uranüs arasında dolaşan hatta Neptün ve ötesine uzanan kararsız yörüngelere sahip gök cisimleri bulunmaktadır. Hem asteroid hem de kuyrukluyıldız özelliği sergileyen bu gök cisimlerini kesin bir şekilde sınıflandırmak zor olduğundan Uluslararası Gök Bilim Kurulu (IAU) tarafından zaman zaman statüleri değiştirilmektedir. Çifte özellik sergileyen bu karmaşık gök cisimlerine mitolojideki yarı insan yarı hayvan efsanevi kahraman olan "Centaurlar" ın adı verilmiştir.

Centaurların yörüngeleri sürekli tehdit edildiğinden sabit olmayan çapraz yörüngelere sahiptirler ve çoğunlukla dev gezegenlerin yörüngelerine geçiş yapabilmektedir. Güneş sistemi içinde Kuiper kuşağından geldikleri tahmin edilen çapı 1 km olan 44.000 civarında Centaur bulunduğu ve birkaç milyonluk ömürleri olduğu düşünülmektedir. Hiç bir centaur yakından fotoğraflanamayıp sadece Satürn uydusu Phoebe tarafından görüntülenebilmiştir. Öne çıkan bazı centaurlar;

Chiron;

1977 yılında Charles Kowal tarafından keşfedilmiştir. Satürn ile Uranüs arasındaki yörüngede dolaşan Chiron'un, Güneş çevresindeki eliptik yörüngesinde bir tam dolanımı yaklaşık 50,7 yılıdır. Çapı 150 km den fazla olan Chiron kimi zaman parlamakta kimi zamanda bulanıklaşmaktadır. Centaur gök cismi olarak ilk sınıflandırılan Chiron'dur. Centaur Echeclus gibi Chiron'da hem asteroid hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmaktadır. Hatta Chiron'un bir kuyruklu yıldız olduğu ve her an sistemi terk edebileceği savunulan görüşler arasındadır. Centaurlar arasında Chiron kuyrukluyıldıza benzerliğiyle bilinen en kompleks centaurdur. Aynı zamanda Chiron mavi veya gri-mavi renk endeksi verilerek açıklanan centaura örnektir. Chiron adını mitolojide vahşi eğilimleriyle bilinen centaurlar içinde en olgun ve bilge olanından almıştır (1)

Hidalgo; 1920 yılında Alman astronom Walter Baade tarafından keşfedilmiştir. Adını Meksikalı kahraman Mıguel Hidalgo'dan alan centaurun yörüngesi çok basıktır. Günöte noktasına geldiğinde Satürn yörüngesinin yakınlarından geçer.  Hidalgo'nun çapı 52 km olup bir tam dönüşü 14 yıl kadardır.

Pholus; 1992 yılında Amerikalı astronom David Rabinowitz tarafından keşfedilmiştir. Pholus'un yörüngesi Satürn, Uranüs ve Neptün'ün yörüngelerini keser. Dolanım süresi 93 yıldır. Yörüngesi 25 derece eğiktir. Çapı 250 km dir. Çok kırmızı renk endeksinde gösterilen Pholus'un kızılımsı renginin ışın almış kabuklu organiklerden kaynaklandığına dair bir görüş vardır. Pholus'un isim kaynağı ise Herakles efsanesindeki yarı insan yarı hayvan olan mitolojik kahramandır(2)

Nessus; 1993 yılında Amerikalı astronom David L. Rabinowitz tarafından keşfedilen centaur yaklaşık 60 km çapındadır. Bir tam dolanım süresi 122 yıl olup rengi koyu kırmızısımdır. Nessus'un yörüngesi Satürn ve Pluto yörüngelerine bağlanır. Nessus, Yunan mitolojisindeki Herakles efsanesinde yer alan centaurlardan biridir (3)

Chariklo; 1997 yılında James V.Scotti tarafından keşfedilmiştir. Satürn ve Uranüs yörüngeleri arasında dolanan en büyük centaurdur. Chariklo halkalı sisteme sahiptir. İki adet ince halka ile çevrili Chariklo'nun halkalarının kökeni sırrını korumaktadır. Muhtemelen ilk çarpışmadan arta kalan kalıntılar olabileceği düşünülmektedir. Jüpiter-Satürn-Uranüs ve Neptün'den sonra 5.büyük cisim olarak kabul gören Chariklo daha çok bir asteroide benzemekte ve kuyruklu yıldız aktivesi göstermemektedir. Çapı 250 km olup Güneşin yörüngesinde dolanma süresi 63 yıldır. Dünyadan yaklaşık 2 milyar km uzaklıktadır. Adının esin kaynağı Yunan mitolojisindeki Apollon'un kızı ve Chiron'un eşi nemf Chariklo' dan gelir.

Centaurların yörüngeleri geniş bir dışmerkezliliğe sahiptir. Yüksek dışmerkezlilere örnek olarak Pholus, Asbolus, Amycus, Nessus gösterilir. 1992 yılında keşfedilen 1992 QBI, Pholus'u da geçer. Keşfedildiğinde Neptün'ün arkasında olan QBI'nın yörüngesi Neptün'den daha öteye uzanmaktadır. Çapı 250 km civarında olan bu asteroidin dolanım süresi 295,7 yıldır. Günberi noktasına 2023 yılında gelecektir. Ayrıca 5872 Okyrhoe kuyrukluyıldız aktivitesi gösterenler arasındadır. Burada ancak bir kısmına yer verebildiğimiz centaurların keşifler sürdükçe sayıları artacağı ve bazılarının da statüleri değişebileceği olasılık dahilindedir.

Dipnot;

(1) Chiron mitolojik olarak ayrıca inceleneceğinden burada kısaca değinmekle yetiniyoruz.

(3) Pholos, mağarasında konuk ettiği Herakles'in sebep olduğu çatışma sonucu, bir ölünün gövdesinden çıkardığı ok ayağının üzerine düşünce yaralanır. Herakles onun ölümüne sebep olduğu için çok üzülür ve onu törenle gömer.

(3) Nessus, Herakles'in eşi Dejaneira'yı sırtına alıp ırmaktan karşı kıyıya geçirirken ırzına geçmeye yeltenince Herakles'in attığı ok ile can veren centaur'dur.

Kaynakça;

1) Patrick Moore - Gezegenler Kılavuzu

2) Wikipedia- Centaurlar/Asteroidler/Kuyrukluyıldızlar

3) Azra Erhat- Mitoloji Sözlüğü

4) Şefik Can- Klasik Yunan Mitolojisi