Eski Yunanda Pallas Athena savaş ve bilgelik tanrıçası olup aynı zamanda zanaatçıların ve büyük kentlerin de koruyucusudur. Başında miğferi, elinde mızrağı ve saçları yılanlarla örülü "Gorgon Medusa" başlı kalkanı savaşçı yönünü simgeler (1) Baykuş bilgelik yanını yılan ise kehanet yeteneğini temsil eder (2) Pallas Athena'nın babası Tanrılar kralı Zeus annesi ise akıllı ve becerikli Okyanus kızı Metis'tir. Athena'yı diğer tanrıçalardan ayıran özelliği "sıradışı doğum" öyküsüdür. Annesi Metis'in rahmine düştüğü halde babası Zeus'un kafasından doğmuştur. Hesoidos, Tanrıların Doğuşu adlı eserinde Zeus ile Metis'in evliliğini ve Pallas Athena'nın sıradışı doğumunu anlatır;

"Tanrıların kralı Zeus ilk eş olarak Metis'i, bilge tanrıçayı seçti kendine.

Metis en çok şey bilendir bütün tanrılar ve ölümlüler arasında.

Ama bu tanrıça tam doğuracağı sırada çakır gözlü Athena'yı,

Zeus Toprağın ve Göğün öğütlerine uyarak,

sevdalı sözlerle aldatıp eşini yuttu,

gövdesinin içine aldı onu"

Hamile eşini yutan Zeus korkunç bir ızdırap içine düşer. Başı çatlarcasına ağarır, acılar içinde kıvranır. Topal demirci tanrı Hephaistos (Vulcanus)bu doğumda ebelik görevi üstlenir. Zeus'un kafatasını baltayla ikiye ayırarak Athena'nın çıkmasına yardımcı olur. Pallas Athena baştan ayağa silahla donanmış olarak dışarı fırlar. Doğarken de yeri göğü inleten savaş çığlıkları atar...

"Ve Zeus çıkardı birgün kendi kafasından

çakır gözlü yaman Athena'yı,

o dünyayı birbirine katan tanrıçayı

o hiç yorulmadan orduları yöneten,

o cenk ve savaş bağrışmalarından hoşlanan,

yüceler yücesi sayılan tanrıçayı"

Pallas Athena Zeus'un çok sevdiği kızıdır. Athena'da annesinden çok babasına yakın olup Zeus'un aydınlık ve gölge yönlerini yansıtır (3) Gök mavisi gözlerinden ötürü "Çakır Gözlü Athena" olarak anılır. Bir de baykuş gibi karanlıkta gören, keskin bakışlı anlamına gelen Glaukopis lakabı vardır. Savaş Tanrıçası olarak hemen her savaşın içinde yer alsa da onun cesareti ve zekası, kör kuvvet ve savaş tanrısı kardeşi Ares'in gücünden daha üstündür. Athena stratejisttir, Ares gibi hiç bir şeye bodoslama dalmaz. Bir savaşta Athena hangi safta yer alırsa zaferi o taraf kazanır. Keçi pöstekisi kuşanan, mızrak ve kalkanıyla korku salan savaş tanrıçasını Irmak tanrısı Triton'un eğittiği söylenir.

Pallas Athena'nın babası Zeus'un kafasından doğma metaforunun farklı açıklamaları bulunmaktadır. Dünya egemenliğini ele geçiren Zeus'un akıl ve düşünme gücünü temsil eden eşi Metis'i yutması dünya egemenliğinin ancak akıl yoluyla kazanılabileceği, kızı Athena'yı kafasından doğurması ise tüm akıl ürünlerinin kafa yoluyla yaratılabileceği anlamına geldiğini savunan görüşler mevcuttur. Diğer bir görüşe göre de Zeus'un hamile eşini yutması ve eşinin doğal yolla çocuğunu doğurmasını engellemesi anaerkil düzenden ataerkil düzene geçişi işaret eder. Babasının kafasından doğan Pallas Athena her ne kadar aklın simgesi olarak parlatılsa da diğer yandan anaerkil düzenden kopuşa, dişi enerjilerin bozuluşuna aracılık ettiğinden ataerkil düzenin dönüştürdüğü çift değerli bir sembol olarak görülür (4)

Çoğunlukla iki adla anılan tanrıçanın Athena adının kökeni bilinmez. Pallas adının kaynağı da tartışmalıdır. Bir görüşe göre Pallas adında Attika'lı bir devi öldürdüğü için bu adla anılır. Diğer bir görüşe göre de tanrıçanın bakire olduğunu ima etmek için bu ad kullanılır. Eski Yunanda Ay tanrıçası Artemis, Ocak tanrıçası Hestia gibi Savaş ve Bilgelik Tanrıçası Pallas Athena'da hiç evlenmemiş ve adı aşk öykülerine karışmamış bakire tanrıçalar arasında gösterilir. Pallas Athena büyük kentlerin koruyucusu olarak Athena Polias unvanına sahiptir. Aynı zamanda değerli maden işleyicilerinin, heykeltıraşların, çömlekçilerin, demircilerin ve dokumacıların da koruyucusudur. Özellikle dokuma işlerinde ince ve ileri bir beceriye sahiptir. Giysilerini kendi dokur ve kumaşı kendi işler. Kendisine rakip olan Anadolulu Arakhne'yi kıskanıp örümceğe çevirir (5) Athena'nın iyi at binicisi olarak Ephippos ve atlara hünerle gem vuran olarak da Damasippos unvanları önemlidir. Ayrıca şifacı bir yönü de bulunduğundan mucize iyileşmenin sembolü olarak da görülmektedir (6)

Pallas Athena'nın geçirdiği evrim Homeros'un İlyada ve Odysseia destanları dikkatli incelendiğinde anlaşılabilir. Athena hukukun ve adaletin koruyucusu olarak görüldüğü halde İlyada destanında hiç de adaletten yana gözükmez. Akhaların tarafını tutar ve savaşın Akhalar lehine sonuçlanması için babası Zeus'u ikna etmeye çalışır. Üvey annesi Hera'dan hiç geri kalmaz. Kardeşi savaş tanrısı Ares'e ve kendisine rakip gördüğü Afrodit'e karşı insafsızca yüklenir (7) Son derece hırslı, öfkeli, acımasız bir savaş tanrıçası olarak davranır. Sonunda Deiphobos kılığına girerek Hektor'u aldatır ve ölüme sürükler...

Odysseia destanında ise Pallas Athena savaş tanrıçasından ziyade bilgelik tanrıçası olarak karşımıza çıkar. Çok çileler çeken yiğit Odysseia'nın ana yurdu İthake'ye varması, oğlu Telemakhos ve karısı Penelopeia'ya kavuşması için bilge bir kılavuz rolü üstlenir. Ölümlülerin üstün akıllısı olarak görülen Odysseia'yı destekler, ona farklı kılıklarda görünür, öğüt verir, hep bir adım gerisinden takip eder.

".... gök gözlü Athena böyle dedi, gitti,

uçtu bir kuş gibi, gözden ırak oldu"

Esasında İlyada destanında Zeus'un oynadığı rolü, Odysseia destanında da Athena'nın oynadığını söylemek yanlış olmaz. Odysseia ve bütün ailesinin kaderi onun elindedir. Odysseia'nın yakınmalarından da bu anlaşılır;

"Engin gökte oturan tanrılar için çok kolay

yüceltmek ya da alçaltmak ölümlü bir insanı"

Aynı zamanda Athena, İlyada destanındaki keyfi ve yanlı tutumunun tam tersine Odysseia destanında hakkın üstün gelmesi yönünde adil davranarak adalet ve barışı sağlar.

"Gök gözlü Pallas Athene, Kalkanlı Zeus'un kızı

benzetti sesini ve bedenini tıpkı Mentor'unkine

karşılıklı yeminler ettirip sağladı ölümsüz barışı"

Denilebilir ki Homeros, Odysseia destanında nasıl Odysseia tipini yarattıysa aynı şekilde Pallas Athena tipini de yeni baştan yaratarak ölümsüz kılmıştır. Atina şehrinin kurucusu olabilmek için Pallas Athena, Poseidon ile girdiği yarışı kazanır. Yunan başkentine adını verir ancak bedeli ağır olur (8) Atina şehri kadar Troya da Athena'nın koruyuculuğunu kabul eder. Athena'ya ait Troya'nın en eski ve büyük tapınağı ile birlikte Athena'nın tahtadan yapılma "Palladion" adı verilen heykeli şehrin sembolü sayılır. Eski Yunanda Tanrıçanın onuruna düzenlenen "Panathenaia" bayramı dini ve kültürel açıdan önemli bir yer tutar.

Tanrıça Athena'nın Latince karşılığı Minerva'dır. Eski Roma'da Minerva'ya "Zanaatçıların ve Mesleki Birliklerin Koruyucusu" olarak saygı duyulur. Jüpiter ve Juno ile birlikte Minerva "Capitolium Üçlüsü" olarak anılır. Minerva'nın eski Roma'da kendine özgü bir efsanesi yoktur (9)

Dipnot;

(1) Başlıca özelliği etrafa korku salmak olan üç Gorgon'dan sadece Medusa'nın adı Perseus efsanesinde geçer. Medusa'yı öldürmede Perseus'a Athena ve Hermes yardım eder. Üç Gorgon'dan sadece Medusa ölümlüdür. Perseus, Hermes'in kanatlı sandallarını, Hades'in görünmezlik sağlayan miğferini giyerek uykudaki Gorgon'lara yaklaşır. Perseus tanrıların kendisine verdiği keskin orakla ve tanrıça Athena'nın kalkanını ayna gibi Medusa'nın üstüne tutmasıyla canavarın kafasını uçurur. Medusa'nın kesik boynundan Pegasos (kanatlı at) ve Khrysaor (Medusa'nın oğlu) fışkırır. Perseus ayrıca Medusa'nın kesik başıyla annesine göz koyan kralı da taşa çevirir. Efsaneye göre Perseus, Medusa'yı Athena'nın yardımıyla öldürdüğünden zafer hatırası olarak kalkanı tanrıçaya hediye eder.

(2) Erasmus, Deliliğe Övgü adlı eserinde "Baykuş Bilgelik tanrıçası Minerva'nın kutsal kuşudur" diye bahseder. Yılan (kehanet) efsanesinde ise topal demirci tanrı Hephaistos'un şehvetli saldırılarına maruz kalan Bilge Bakire kendini korumayı başarır ancak demirci tanrının menisi bacağına bulaşır. Athena meniyi silip toprağa atar ve toprak (Gaia) döllenerek çocuğu doğurur. Athena bu kutsal yılan çocuğu Erechteum'da gizlice büyütür. Bilgeliğin yılanı burada rahibelerce bakılıp beslenir. İnsan başlı yılan gövdeli olarak tasvir edilen Erichthonius kehanetleriyle ünlenir. DolayısıylaErichthonius, tanrıça Athena'nın kehanet yeteneğine karşılık gelir.

(3) Asteroid kuşağı içinde ilk keşfedilen 4 asteroit içinde yörüngesi Jüpiter'e en yakın olanı Pallas'tır. Dolayısıyla Pallas, Jüpiter'in etkisine diğerlerinden daha fazla maruz kaldığından dişi enerjilerden ziyade eril enerjilerin hakimiyeti altındadır.  

(4) Pallas Athena'nın "çift değerlilik" kavramına astrolojik incelememizde daha detaylı yer verilecektir.

(5) Efsaneye göre Arakhne nakış işleri ve kilim dokumacılığında çok becerikli bir ustadır. Öyle ki ölümlülere dokumacılığı öğreten tanrıça Athena ile gergefte boy ölçüşebileceğini iddia eder. Athena bunu duyunca yaşlı bir kadın kılığına girip Arakhne'nin karşısına çıkar ve ona tanrılarla boy ölçüşmeye kalkmamasını, daha tevazu sahibi olmasını salık verir. Arakhne tanrıçaya kulak asmayınca Athena kimliğini açıklar ve yarış başlar. Athena kızın nakşının kendi nakşını tehdit edecek kadar kusursuz olduğunu görünce büyük bir öfke ve kıskançlığa kapılarak kızın gergefini parçalar. Arakhne de üzüntüsünden kendini asar. Bunun üzerine Athena bu hamarat kızı durmadan ağ ören bir örümceğe çevirir.

(6) Efsaneye göre Athena, Asclepius'a Medusa'nın kesik başından küçük bir şişe kan verir. Bu kanı ölüleri diriltmek ve hastaları iyileştirmek için kullanmasını tembihler.

(7) Üç Güzeller efsanesinde Peleus ile Thetis'in düğününe çağrılmayan kavga tanrıçası Eris, tanrıların düğün sofrasına bir "altın elma" atar, üstüne de "en güzeline" diye yazarak ortalığı karıştırır. Tanrıların kralı Zeus altın elmanın kime verileceği kararını Paris gibi bir ölümlünün yargısına bırakarak üç güzel tanrıça Aphrodite, Hera ve Athena'yı İda dağına gönderir. Üç tanrıça da Paris'in kararını etkilemek için ona cazip vaatlerde bulunur. Paris en güzel olarak Aphrodite'yi seçince Hera ve Athena bozulur, Aphrodite'ye haset ve kin duyar.

(8) Efsaneye göre bu yarışta Poseidon üç dişi yabasını Akropolis kayalıklarına vurarak bir tuzlu su kaynağı yaratır (bazı görüşe göre bir At yaratır) Athena ise bir zeytin ağacı sunar. Hem meyvesi ve yağı beslediği hem de gölgesinden faydalanıldığı için halk oyunu zeytin ağacından yana kullanınca yarışı Athena kazanır. Yarışı kaybeden Poseidon çok öfkelenir ve Thriassian ovasını sele boğar. Olimpos'lu tanrılar onu yatıştırmak için Atinalı kadınları vatandaşlık, çocuklarına soyadı verme ve oy kullanma hakkından mahrum eder. Athena görünürde yarışı kazansa da anaerkil güç ciddi bir darbe aldığından aslında kaybeden taraf olur.

(9) Eski Roma tanrıçası Minerva'nın adı zamanımızda temsilcisi olduğu zanaat kollarından birinin ürünü olan dikiş makinesine de verilir. "Aldım eve bir Minerva dikiş dikerim, giyinirim kuşanırım zevkle gezerim..." diye başlayan Minerva reklamını orta yaş kuşağı hatırlayacaktır.

 Kaynakça;

1) Homeros - Odysseia Destanı

2) Homeros- İlyada Destanı

3)Hesoidos - Tanrıların Doğuşu

4) Azra Erhat - Mitoloji Sözlüğü

5) Erasmus - Deliliğe Övgü

6) Ovidius - Dönüşümler

7) Halikarnas Balıkçısı- Anadolu Tanrıları

8) Halikarnas Balıkçısı -Anadolu'nun Sesi

9) Ariel Guttman &Kenneth Johnson- Mythic Astrology

10)Demetra George&Douglas Bloch- Asteroid Tanrıçalar

11) Şefik Can- Klasik Yunan Mitolojisi

12) Roza Agızza - Antik Yunan'da Mitoloji