Ay ile ilişkilendirilen mitolojik dişi sembollerden biri de tanrıça Hecate'dir. Hiç bir efsaneye adı karışmayan Hecate güneş soyundan gelen bir titandır. Babası titan Perses'tir. Annesi titan Asteria'dır. Asteria, Leto'nun kız kardeşi olduğundan Apollon ve Artemis ile akrabadır. Tanrıça Hecate adı Apollon ile Artemis'e atfedilen "hedefi vuran" (hekatos - hekatebolos) sözü ile ilgilidir fakat adı Homeros destanlarında hiç geçmez. Buna karşılık Hesiodos'un Theogonia'sında büyük bir yer tutar. Hecate Anadolu kökenli bir tanrıça olduğundan Hesoidos onu Olympos'a dahil etmekte biraz zorlanır. Theogonia'dan;

".... sonra Asterea'dan Hecate doğdu.

Zeus diğerlerine göre daha fazla önem verdi Hecate'ye,

Ona bir sürü hediye sundu.

Karada, ürünsüz denizde hatta gökyüzünde bile onun rolü vardır.

Ölümsüzler de kendisine büyük saygı gösterirler.

Kurban kesen her ölümlü,

Hecate'nin adını söyler yalvararak,

Tanrıça hangi insanın söylediklerini değerli bulursa,

O kişinin dileği yerine gelir.

Hecate'nin veremeyeceği bir mutluluk yoktur."

Hesoidos uzun uzadıya överek Yunan panteonuna yapıştırmaya çalıştığı Hecate için sıklıkla baş tanrı Zeus vurgusu yapar ve Hecate ile ilgili bölümü şu sözlerle noktalar;

" Hecate'nin ölümsüzlerin yanında değeri büyüktür.

Zeus tarafından gençliğin iksiri yapılmıştır."

Zeus'un karada, denizde ve havada yetkili kıldığı tek tanrıça Hecate'dir. Bu üç doğa parçasının gücünü elinde tutar. Genelde Tanrıça Hecate üç unsur ile simgelenir. Üç vücutlu ve üç başlı olarak tasvir edilir ve üç yol ağızlarına üç başlı heykelleri dikilir. Bu üçlü simgenin ayın üç fazı ile de bağlantısı vardır (1) Efesli Artemis'in özelliklerini taşıyan fakat başka bir adla anılan tanrıça doğanın her alanında etkili olduğu gibi uygar yaşamda da önemli bir rol oynar. Hecate gökyüzünde ay, yeryüzünde Artemis, Ölüler diyarında ise Proserpina ile özdeşleştirilir. Tanrıça Hecate yer altı ruhları, büyü, fal ve kötü kader ile bağlantılıdır. Geceye ve karanlığa egemen olan, büyü ve sihir yeteneğine sahip bir karanlık güçler tanrıçasıdır. Ayın karanlık yüzüne karşılık geldiğinden güneşi de onun doğurttuğu söylenir. Özellikle Dolunayda dolaştığı rivayet edilir. Hecate aynı zamanda avcıların, yoksulların ve kadınların tanrıçası olarak da görülür. Temsilindeki en önemli semboller anahtar, kırbaç, meşale ve hançerdir. Ayağının altında genelde bir köpek uzanır.

Yunan varlığına yabancı kalan Hecate Romalılar tarafından sahiplenilir ve "Triva" adıyla İtalya'ya taşınır. Yunanlılar, Hecate'yi ikinci sınıf tanrıçalar arasına koymuş ve daha ziyade çocuk doğuran kadınlara ve yoksullara yardım eden bir tanrıça olarak görmüştür.

"Üç yol kavşağının hanımı,

Üç biçimde, üç yüzlü,

Hep açlığını tekir balığıyla bastırdı"  (2)

Yunanlı şairlerce alaya alınıp küçümsenen tanrıça Hecate en büyük saygıyı Anadolu topraklarında görür. O, Karia uygarlığının en gizemli tanrıçasıdır. Karia, Lidya ve Frigya bölgesinde kendisine tapılır.Tanrıçanın bilinen en önemli kült merkezi Yatağan/Turgut kazasındaki Lagina kutsal alanıdır. Karia'da tanrıça Hecate onuruna festivaller düzenlenir ve "anahtar taşıma" (kleidophoros) adı verilen törenler yapılır. Bu törende anahtarı daima bir genç kız taşır ve görevi tapınağı açıp kapamaktır. Hecate onuruna yapılan bu tören her yıl hasat zamanı tekrarlanır. Buradaki ana mesaj tanrıçanın yeraltı dünyasının sahibi olduğunu hatırlatmaktır. Ayrıca 4 yılda bir kutlanan "Hecatasia" bayramı ile her yıl ağustos ayı dolunayında tanrıçanın doğum günü şerefine şenlikler düzenlenir. Hecate kutsal alanı dokunulmazlığa sahiptir. Sparta ve Trakya'da yol kenarı tanrıçası "Enodia" adını alır. Gerektiğinde at, köpek, kurt veya geyiğe dönüşür. Hecate ana tanrıça özelliklerine sahip olduğundan bazen Kybele, bazen Artemis bazen de Demeter ile özdeşleşleştirilir.

Yoksulluğun, Kadınların ve Cadıların Tanrıçası Hecate günümüzde pagan ayinlerinin vazgeçilmez bir sembolüdür. Yaşam ve ölümü bir arada barındıran "can veren" deyişinin derin anlamı onda saklıdır...

"Gizemliyim, karmaşığım,ben anlaşılmazım, değişkenim,

Genç kızım,anayım, yaşlı kadınım

 .....

Ben Anadolulu Hecate'yim" (3)

Dipnot;

(1) Eski uygarlıkların pek çoğunda Ay'ın üç evresini kutlayan şölenler düzenlenir ve Ay'ın üç evresi şu şekilde sembolize edilir;

1)Hilal Ay (bakire/ beyaz ay); Tanrıça Diana (Artemis)

2)Dolunay (anne,kraliçe/ parlak ay); Tanrıça Kybele

3)Küçülen ay (bilge kocakarı, cadı, büyücü/ çürüyen-kara ay); Tanrıça Hecate

(2) Anadolu'dan Mezopotamya'ya, Mısır'dan Ege adaları, Girit, Yunanistan ve İtalya'ya kadar yayılan hatta İskandinav ülkelerine kadar uzanan, değişik ad ve biçimler altında karşımıza çıkan Artemis, Hecate gibi tanrıça kültü en eski ana tanrıça olan Kybele'ye dayanır.

(3) C.Canan Küçükeren - Yoksulların, Kadınların ve Cadıların Tanrıçası Hecate

Kaynakça;

1) Azra Erhat - Mitoloji Sözlüğü

2) Roza Agızza - Antik Yunan'da Mitoloji

3) Hesiodos  - Tanrıların Doğuşu

4) Halikarnas Balıkçısı- Anadolu'nun Sesi

5) Halikarnas Balıkçısı - Anadolu Tanrıları

6) C.Canan Küçükeren- Karia Efsaneleri