Kahve tercihleri deyince ilk akla gelen soru;

“Kahvenizi nasıl alırdınız?”

Türk kahvesi ortak kültürümüzü temsil etmekle birlikte her insanın kahve içme tercihi ve kahve töreni farklıdır. Aslında buna herkesin “kendi kahvesi” var dersek daha doğru tanımlamış oluruz. Çünkü kahve son derece kişisel bir şeydir. Öyle ki kişinin kahve fincanını tutuşuna, içişine olduğu kadar kahve pişirme ve ikram edişine bakarak o kişi hakkında çok şey öğrenebilirsiniz.

Eski usule göre kahve sıcakken küçük yudumlarla ve höpürdetilerek içilir ve bu hal ayıplanmaz tersine kahve içen kişinin aldığı haz ve keyfin bir yansıması olarak görülürdü. Eskiler bu höpürdetme sesini bol köpüklü kahvenin beğenilerek içilmesi olarak yorumlasalar da yüksek ses ve ağız şapırtısından hoşlanmayan biri olarak bunun hiç bana göre olmadığını itiraf etmeliyim.

Türk kahvesinde fincan ağzına kadar doldurulmaz. Ortalama 3-4 ml’lik bir dudak payı bırakılır. Bu konuda kuralları alt üst eden biri olarak çayı da kahveyi de tepeleme doldurarak içer ve çoğunlukla taşırırım. Neyse ki işin doğasında “kısmetim taştı…” deyip teselli bulma hali var!

Kahvenin “kişisel” oluşu bilgisini hatırda tutarak şimdi belli başlı kahve içme tercihlerine değinelim; 

Okkalı Kahve: Yoğun telveli kahvedir. “Ağır kahve” olarak da bilinir.

Sade Kahve: şekersiz kahvedir. Yörük kültüründe “Erkek Kahvesi” olarak geçer.

Şekerli Kahve: ortalama 1 çay kaşığı veya biraz fazlası olmak üzere şekeri bol konulan kahvedir.

Şerbet Kahve: şekeri tepeleme koyulan yani aşırı şekerli kahvedir.

Az şekerli kahve: şekeri çay kaşığı ucuyla konulan kahvedir.

Orta şekerli kahve: şekeri orta ölçekte yani yarım çay kaşığı konulan kahvedir.

Sultan Kahvesi: Fransızların bol köpüklü Türk Kahvesine verdikleri addır. Saltanatla içilen bir kahvedir. Ehl-i keyfin tercihi olan bu kahve benim de baş tercihimdir.

“Ehl-i keyfin keyfini kim tazeler,

Taze elden, taze pişmiş kahve tazeler…”  (1)

Müptela Kahvesi: Özenle pişirilerek tiryakilere sunulan kahvedir. Özellikle bir spor kulübü taraftarlarınca tercih edilir. Mesela “BEŞİKTAŞ”

Malumunuz üzere;

“Bizimkisi bir aşk hikayesi…”

Dolayısıyla müptela kahvesi de başımın tacıdır…

Görücü Kahvesi: kız isteme ritüelinde gelin adayı kızın pişirip konuklara sunduğu kahveye verilen addır. Görücü kahvesinde genellikle damat adayına “tuzlu kahve” ikram edilir.

Bu kahve birbirini tanımadan görücü usulü ile evlenenlerden kalma bir adet olduğundan ikili bir anlam taşır;

“ben seni istemiyorum”

ya da

“görelim bakalım benim için nelere katlanacaksın”

Damat adayının tuzlu kahveyi içmesi tahammül ve hoşgörü göstergesi olarak kabul edilirken, kahveyi içmemesi şayet geçerli bir sebebi yoksa,

“ben de seni istemiyorum”

olarak algılanır.

Yorgunluk Kahvesi: yorucu bir iş yaptıktan sonra içilen kahve olup ilaç gibi tesirlidir. Hani şu ölüyü bile dirilten cinsinden…

Yandan Çarklı: Yanına kesme şeker konulan sade kahvedir. Bazı kişiler çayı kıtlama içtiği gibi kahveyi de kıtlama içer. Özellikle kahvehanelerde içilen bir kahvedir.

Siktir Kahvesi: diğer adı “Güle güle kahvesi” dir. Anadolu’nun bazı yörelerinde ve Makedonya, Bosna Hersek’te konuk uğurlama kahvesidir. Meali;

“Hadi yeter kalk artık evine git…”

Anlamı taşıdığı gibi aynı zamanda

"Ağız tadıyla son kahvemizi de içelim ve en kısa zamanda tekrar bir araya gelelim"

 Dileğini ifade eder.

Kül Kahvesi: evlerde ve kahve ocaklarında kömür ateşi külünün alınıp mangala konularak yapılan kahvedir. Cezve kızgın küle sürülür.

Eskisi kadar kullanılmasa da bazı kafelerde nostaljik bir çeşit olarak sunulmaktadır.

Teselli Kahvesi: cenaze sonrası taziyeye gelenlere sunulan kahvedir.

Göz aydınlığı veya hayırlı olsun kahvesi: bir bebeğin aileye katılması, askerden dönen bir genç veya beklenen bir muradın gerçekleşmesi durumunda göz aydınlığı dilemek için içilen kahveler yanısıra, yeni bir ev, yeni bir iş vb. durumlarda hayırlı olsun kahvesi içilir. 

Allah kavuştursun kahvesi: askere uğurlanan bir genç ya da bulunduğu yerin dışına çıkan biri için Allah kavuştursun kahvesi içmek de geleneğimizde olan kahve içme türleri arasındadır.

Acı Kahve (Mırra): Güneydoğu’da içilen kahvedir. Güğümden güğüme aktarılarak özel bir tat kazandırılan oldukça acı bir kahvedir.

Mırra kahvesi kulpsuz fincanlarla içilir.

Sütlü Kahve: kahvesi az, sütü çok olan bir kahvedir. Israrla kahve içmek isteyen çocukların kahvesi süt katılarak yumuşatılır. Geleneksel Türk Kahvesin temel özelliği sade içilmesidir. Bu nedenle süt, krema, aroma gibi harici tatlar eklenmez. Ancak istisnai durumlarda sütlü kahve tercih edenlere sunulabilir.

Önümüzdeki bölümde Türk Kahvesi İkramları konusuna yer vereceğiz.

Dipnot:

(1) Türk Anonim sözü

Kaynakça;

1) Tanede Saklı Keyif Kahve- Yapı Kredi Yayınları (Muhtelif Yazarlar)

2) Türk Kahvesi- Kemalettin Kuzucu- M.Sabri Köz

3) Kahve ve Sağlık – Prf.Dr.Hamdi Akan