Saatler evrenin her noktasında mutlak bir eşzamanlılıkla ilerlemez. Her ülkenin koordinatlarına göre saat dilimleri değişir. Hatta aynı ülkenin şehirleri arasında enlem ve boylamlarına göre saat farklılıkları oluşur.

Güneş her burçta ortalama 1 ay kalsa da, burç değiştirme tarihleri her yıl aynı kalmaz. Öyle ki Güneşin burç değişim tarihlerinde aynı ülkenin aynı şehrinde aynı gün doğan insanlar arasında bile bazen saat bazen dakika bazen de saniye farkından kaynaklanan burç değişimi görülür.

Güneşin bir burçtan diğer burca geçme aralığında dünyaya gelenlere "sınır tarihte doğanlar" adı verilir. Genelde bu tarihler "21-22-23-24" günleri olarak bilinir. Bazen "18-19 -20" günleri de sınır tarih olabilir (1)

Örneğin bu yıl Güneş 18 şubat günü Kova burcundan çıkıp Balık burcuna geçti. Buradan hareketle 2021 yılının 18 şubat günü aynı yerde sabah saatlerinde dünyaya gelenler Kova burcu iken, öğleden sonra doğanlar Balık burcu oldu.

Bu konunun arkaplanı oldukça karmaşıktır. Niyetim bu karmaşık astronomi hesaplarıyla sizi bunaltmak değil zaten bu konu beni fersah fersah aşar. Ancak güvenilir bir doğum haritası çıkarabilmenin yolu da bu karmaşık matematik hesaplamalarından geçer.

Günümüzde bu karmaşık hesaplamaları bir çırpıda yapıp doğum haritasını elinize veren gelişmiş astroloji programlar mevcut. Ancak bu temel konuda bir fikrinizin olması sizi ezber ve yüzeysellikten kurtarıp astrolojiyi daha derinden kavramanıza yardımcı olur. Öyleyse zaman kavramından başlayarak adım adım ilerleyelim...

Güneş, Dünya ve Ayın devinimleri zamanı ölçmemizi sağlar. Dünya, Güneş etrafındaki devrini 1 yılda, Ay, Dünya etrafındaki devrini 1 ayda, Dünya kendi ekseni etrafındaki devrini 1 günde tamamlar.

Ancak ne Dünyanın Güneş etrafındaki dönme süresi tam 365 gün, ne Ay'ın Dünya etrafındaki dönme süresi tam 30 gün ne de Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönme süresi tam 24 saattir. Günlük hayatta zamanı elverişli hale getirmek için bazı hesaplamalar yapılır. Böylece yıl, ay ve gün ortak bir paydada buluşur.

1)Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesine dayalı zaman kavramı; üç ana başlık altında toplanır;

Yıldız Zamanı (Sideral Time); dünyanın sabit bir yıldızdan başlayarak tekrar aynı sabit yıldız doğrultusuna geldiği bir tam dönüş süresine Yıldız Günü denir. Bir yıldız günü= 23 saat 56 dakika ve 4,09 saniyedir. Bu süre ortalama Güneş gününe eşittir. Yıldızların doğuşu ve batışı her gün 3 dakika 56 saniye yani yaklaşık 4 dakika erken gerçekleşir. Bu da 1 saatte 9.865 saniye yapar. Bu değer astrolojik doğum haritası hesaplamasında standart ortalama güneş zamanı (GMT) yıldız zamanına (sideral time) eşitlemek üzere yapılan hızlandırma işleminde kullanılır.

Görünen Güneş Zamanı (Apparent Solar Day); Güneşin görünürdeki durumuna göre tanımlanan zamana verilen addır. Güneşin meridyen dairesinin tam üst noktasına geldiği yani öğle vakti saat 12.00 olduğu zamanı gösterir. Bu ölçüme gerçek öğle vakti de denir. Herhangi bir noktada Güneş'in meridyen dairesinden peşpeşe 2 geçişi arasındaki süreye "görünen güneş günü" adı verilir.

Ortalama Güneş Zamanı (Mean Solar Time); Dünyanın yörüngesi tam bir daire şeklinde olmayıp elips şeklindedir ve eksen eğikliği 23.27 derecedir. Bu nedenle hem kendi hem de güneşin etrafındaki dönüş hızı aynı değildir. Dünya, Güneş'e yakın seyrettiğinde hızı artarken, Güneşe uzak seyrettiğinde hızı azalır. Dünyanın Güneşe en yakın olduğu ve yörüngesinde en hızlı hareket ettiği mesafeye günberi (perihelion) denir. Genellikle bu tarih 3 veya 4 Ocaktır.

Dünyanın Güneşten en uzak olduğu ve yörüngesinde en yavaş hareket ettiği mesafeye ise günöte (aphelion) denir. Genellikle bu tarih 4 temmuzdur. Ilım (ekinoks) ile Gündönümü(solstice)noktaları Dünyamızın iki temel fiziksel hareketini gösterir (2)

Gerçek Güneş günlerinin birbirine eşit olmaması ölçüm işini güçleştirdiğinden kuramsal bir güneş fikri kabul edilerek buna "ortalama Güneş zamanı" adı verilmiştir. Güneşin bir yerin meridyeninden art arda iki geçişi arasındaki ortalama süresine de "ortalama güneş günü" adı verilir.

Ortalama Güneş günü, Yıldız gününden ortalama 4 dakika daha uzundur. Görünen Güneş zamanını, Ortalama Güneş zamanına çevirebilmek için yapılan toplama ve çıkarma işlemine "Zamanı Eşitleme" (Equation of Time) işlemi adı verilir. Bu işlemin gerekmediği yılın dört günü vardır. Sadece 16 Nisan, 14 Haziran, 1 Eylül ve 25 Aralık tarihlerinde Gerçek Güneş hızı, Ortalama Güneş Hızına eşitlenir.

2)Dünyanın Güneşin etrafında dönmesine dayalı zaman kavramı; 2 ana başlık altında toplanır;

Mevsimsel Yıl (Tropical year); Güneşin 0 derece Koç noktasından (VP) başlayıp tekrar aynı noktaya gelmesi 365 gün 5 saat 48 dakika ve 46 saniye sürer. Dünyanın Güneşin etrafında bir tam dönüşüne 1 mevsimsel yıl denir. Tropikal yılın süresi günlük hayatta kullandığımız takvim süresine eşittir.

Yıldız Yılı  (Sidereal year); Dünyadan gözlemlendiği kadarıyla Güneşin bir sabit yıldızla kavuşum yaptıktan sonra tekrar aynı sabit yıldıza geri dönmesi 365 gün 6 saat 9 dakika 9,5 saniye sürmektedir. Güneşin sabit yıldız etrafındaki bir tam dönüşüne Yıldız yılı denir. Yıldız yılı, Mevsimsel yıldan 20 dakika daha fazladır.

3) Ay'ın Dünya'nın etrafında dönmesine dayalı zaman kavramı; bu döngü bize ayları verir. İki bölümde incelenir;

Sinodik Ay; Dünyadan gözlendiği kadarıyla ay ile güneşin aynı hizaya gelişini yani yeniay döngülerini verir. Aslında bu ilişki Ay-Dünya-Güneş üçlüsü arasında oluşur. Bir sinodik ay yaklaşık 29 gün 12 saat 44 dakika 2,7 saniyedir.

Yıldız Ayı (Sideral Month); gene dünyadan gözlendiği şekliyle bir sabit yıldız referans alındığında, Ay'ın bu sabit yıldızdan başlayıp tekrar aynı sabit yıldıza geri dönme süresine "yıldız ayı" adı verilir. Bu süre 27 gün 7 saat 43 dakika 11,5 saniye olup sinodik aydan yaklaşık 2 gün daha kısa süredir. Bunun nedeni Ay Dünya'nın etrafında dolanırken, Dünya'nın da Güneş'in etrafında dolanıyor olmasıdır...

Şimdi zaman faktörü ile ilgili bilgileri sadeleştirecek olursak;

Dünya kendi ekseni etrafında 23 saat 56 dakika ve 4,09 saniyede döner. Biz kabaca bunu "bir gün= 24 saat" şeklinde formüle ederiz.

Dünya Güneşin ekseni etrafında ise 365 gün 5 saat 48 dakika ve 46 saniyede döner. Biz bunu kabaca "bir yıl =365 gün" olarak formüle ederiz.

Yıldız yılı ile tropik yıl arasında oluşan zaman farkı 4 yılda 24 saat yani 1 gün eder. Bu 1 gün farkı 4 yılda bir takvime eklendiğinde yıl 365 gün yerine 366 gün çeker. Bu 1 gün şubat ayına eklenir (3) Böylece 28 gün çeken şubat ayı 4 yılda bir 29 gün çeker. Bu eğriltmeye "artık yıl" hesabı adı verilir.

Sınır tarihi doğru saptamamızda dikkate almamız gereken bir kaç önemli husus daha vardır. Yeryüzüne dağılan ülkelerin enlem ve boylamları birbirinden farklı olduğundan ülkeler arasında saat farklılıkları oluşur.

Ülkeler arasında oluşan büyük saat farklarını düzenlemek için 1884 yılında Washington'da yapılan Uluslararası Meridyen Kongresinde, Greenwich'ten geçen meridyen ana meridyen (prime meridian) olarak seçilmiştir.

Bu ana meridyenden itibaren eşit aralıklı 24 adet standart meridyen yardımıyla 24 saat dilimi tanımlanmıştır. Bu zaman tanımlamasına standart zaman veya dünya zamanı adı verilmiştir.

Grenwich meridyeninin -7,5 derece doğusu ve +7,5 derece batısı arasında kalan 15 derecelik zaman dilimine de Greenwich Yerel Zamanı (Greenwich Mean Time) veya astronomik çerçevede Evrensel Zaman (Unıversal Time) denir.

GMT olarak kısaltabileceğimiz evrensel zaman öğleden önce (a.m) ve öğleden sonra (p.m) olarak gösterilir. Ülkemiz GMT'ye göre +2 saat ileridedir.

Yeryüzünün her noktası için özel bir zaman vardır. Bu zamana "yerel zaman" (local time) adı verilir. Ancak günlük hayatta yerel zaman kullanılması bir ülkede karışıklığa yol açacağından ortak bir zaman kullanılmasına ihtiyaç duyulmuştur.

Bir ülkenin ulusal sınırları içinde kullandığı ortak zamana "bölge zamanı" adı verilir. Örneğin ülkemizde saat 12 yi vurduğu zaman yerel zaman Erzurum'da 12.49 iken, İzmir'de 11.52 dir (4)

Ayrıca dikkate alınması gereken bir de "yaz saati" uygulaması vardır. İlk olarak 1916 yılında İngiltere'de başlayan yaz saati uygulaması pek çok ülke tarafından da uygulanmaya başlanmıştır. Genelde 1 saat bazen de 2 saat (çoğunlukla savaş zamanlarında) olarak uygulanmıştır. Yaz saati uygulamaları yerel ve evrensel atlaslarda belirtilmiştir.

Bir kişinin doğum saatini, özellikle de Güneşin burç değiştirme anında doğmasını doğru saptayabilmek için yeryüzünde zamanı belirleyen tüm bu etkenleri dikkate almak gerekir.  

Kova burcu enerjileri ile kuşatıldığımız bu dönemde farkına varmamız gereken bir gerçek daha vardır;

Aslında evrende ne kadar insan varsa o kadar ayrı bir uzay ve zaman vardır. Ancak bu da ayrı bir yazı konusudur.

Dipnot;

(1) Sınır tarihte doğma kavramı yani Güneşin bir burçtan çıkarken (29 derece) ile diğer burca geçerken (0 derece) astrolojik yansımaları bir sonraki yazıda anlatılacaktır.

(2)Ayrıca web.sitemizin astronomi bölümünde "Koç İlkbahar Noktası ve İki Zodyak" yazımız başta olmak üzere, "21 Haziran Yaz Gündönümü (Solstice)", "Sonbahar Ekinoksu", "21 Aralık Tarihi" başlıklı yazılarımızda bu konu ile bilgiler yer almaktadır.

(3) Roma imaparatorluğu devrinde yeni yıl Mart ayı ile başladığından Şubat ayı yılın son ayıdır. Julius Ceasar doğduğu aya kendi adını (July) verince bunun üzerin Octavianus (Augustus) da bir sonraki aya kendi adını (August) verir. İki imparator arasındaki çekişme bu kadarla da kalmaz. Temmuz ayı 31 çekince, Ağustos ayı da 31 gün yapılır. Böylece olan şubat ayına olur ve sadece 4 yılda bir 29 gün çekerken diğer yıllar 28 gün çeker. Daha detaylı bilgi isteyenler web.sitemizdeki "Ağustos Ayı" ve "Şubat Ayı" başlıklı yazılarımıza bakabilir.

(4) Ülkemizin coğrafi konumu 26 derece -45 derece doğu meridyenleri ile 36 derece -42 kuzey paralelleri arasındadır. Iğdır ili Aralık ilçesindeki Dilucu Sınır kapısı'nın 1,2 km doğusunda Azerbaycan (Nahçıvan) sınırını çizen Aras Nehrinden itibaren 39 derece 39 dakika Kuzey, 44 derece 49 dakika 05 saniye Doğu meridyeni uzanır. Türkiye'nin doğusu ile batısı arasındaki zaman farkı 1 saat 16 dakikadır.
 

Kaynakça;

1) Nazan Öngiden- Eylül Esintisi  1,2 ve 3.cilt

2) NCGR Eğitim notları

2) Wikipedia Mevsimler, Takvimler